Gürcüstan eksperti: Nəqliyyat sahəsində liderlik Azərbaycana regional bazara daha dərin inteqrasiya imkanı verir MÜSAHİBƏ

Bakı, 9 sentyabr, Tamilla Məmmədova, AZƏRTAC

AZƏRTAC logistika üzrə gürcü eksperti, Avropa Biznes Assosiasiyasının (ABA) Gürcüstandakı prezidenti Con Brekefeldt ilə müsahibəni təqdim edir.

- Siz 20 ildən artıqdır ki, Qafqazda logistika sahəsində çalışırsınız. Sizcə, Azərbaycanı unikal logistika mərkəzinə çevirən nədir?

- Azərbaycan Avropa və Asiyanın kəsişməsində strateji mövqeyi, həmçinin yüksək inteqrasiya olunmuş multimodal infrastrukturu ilə seçilir. Bu yaxınlarda Bakı Limanının Azərbaycan Dəmir Yolları QSC-nin tərkibinə daxil edilməsi ölkənin dəniz və dəmir yolu nəqliyyatı arasında qüsursuz koordinasiyanın təmin edilməsinə sadiqliyinin bariz nümunəsidir. Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutunun (Orta Dəhliz - red.) üzərində yerləşən Azərbaycan daha uzun şimal və ya cənub marşrutlarından yan keçməklə Çin, Mərkəzi Asiya və Avropa arasında yük daşımaları üçün daha sürətli alternativ marşrut təklif edir.

- Orta Dəhlizin inkişafında Azərbaycanın hansı rol oynadığını görürsünüz?

- Azərbaycan həm fiziki, həm də əməliyyat mərkəzi kimi xidmət edən Orta Dəhlizin mərkəzi sütunudur. Son məlumatlar göstərir ki, 2024-cü ildə Azərbaycan ərazisindən keçən tranzit yüklər 14,5 milyon tona çatıb ki, bunun da 4,5 milyon tonu Orta Dəhlizdən daxil olub. Bu isə, əvvəlki illə müqayisədə 7% çoxdur. Dünya Bankının araşdırmalarına görə, bu dəhliz boyunca tranzit müddətini iki dəfə azaltmaqla və yük axınını üç dəfə artırmaqla Azərbaycan, Gürcüstan və Qazaxıstan arasında ticarət 2030-cu ilə qədər 37%, Aİ ilə ticarət isə 28% arta bilər. Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun modernləşdirilməsi, Ələtdə terminallar və rəqəmsal logistika sistemləri bu marşrutun səmərəliliyini və cəlbediciliyini artırır.

- Sizin zənninizcə, yaxın 5 ildə Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında ticarət əlaqələrinin dərinləşməsinin real perspektivləri necədir? Azərbaycanda avropalı investorlar üçün ən böyük potensialı hansı sektorlarda görürsünüz?

- Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında ticarət əhəmiyyətli dərəcədə dərinləşmək potensialına malikdir, buna Cənub Qaz Dəhlizinin davam edən genişlənməsi də kömək edir. Aİ rəsmiləri aşağıdakı sahələrdə əməkdaşlığı genişləndirməklə yanaşı, Azərbaycanın strateji enerji tərəfdaşı kimi etibarlılığını vurğulamaqda davam edirlər:

• Enerji və hidrogen, xüsusən Cənub Qaz Dəhlizi və yeni yaranan Yaşıl Enerji Dəhlizi təşəbbüsləri vasitəsilə;

• Logistika infrastrukturu – limanların, dəmir yolu xətlərinin, rəqəmsal sistemlərin modernləşdirilməsi. Artıq alman investorları Ələt limanının modernləşdirilməsinə maraq göstərirlər;

• Azərbaycan külək enerjisini Avropaya gətirmək üçün Qara dənizdə sualtı kabel kimi bərpaolunan enerji də daxil olmaqla yaşıl infrastruktur yaradır.

- Siz Avropa Biznes Assosiasiyasının Gürcüstanda sədrisiniz. Azərbaycanda analoji strukturun yaradılması və ya gücləndirilməsi planları varmı?

- Hazırda Azərbaycanda Avropa Biznes Assosiasiyası strukturunun yaradılması ilə bağlı rəsmi, açıq elan edilmiş plan yoxdur, lakin son hadisələr belə bir təşəbbüs üçün əlverişli şəraitin olduğunu göstərir. Aİ-nin müxtəlif mexanizmləri tərəfindən maliyyələşdirilən və dəstəklənən 2024-2026-cı illər Aİ-Azərbaycan Biznes Forumu artıq biznes dialoqu üçün strukturlaşdırılmış platforma yaratmağa başlayıb. Bu təşəbbüs iqtisadi əməkdaşlığı təşviq edir, ölkənin investisiya mühiti haqqında məlumatlılığı artırır, forumlar və regional missiyalar vasitəsilə dövlət-özəl sektorun əlaqəsini dəstəkləyir.

Azərbaycanda ABA-ya oxşar formal qurumun olması bir sıra üstünlüklər gətirəcək:

• Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında əlaqələrin gücləndirilməsi ticarət, enerji və iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi sahələrində Aİ ilə Azərbaycan arasında artıq mövcud olan strateji tərəfdaşlığı gücləndirərək işgüzar əlaqələri institusionallaşdıracaq və dialoqu asanlaşdıracaq.

• Regional əməkdaşlığın genişləndirilməsi: Biznes assosiasiyası regional ticarət və infrastruktur təşəbbüslərinin koordinasiyası üçün əsas mərkəzə çevrilə və regional əməkdaşlığı gücləndirmək üçün digər ölkələrin ABA-ları ilə strateji tərəfdaşlıqlar qura bilər.

• Aİ-nin regional yanaşmasını əks etdirmək: Aİ adətən təcrid olunmuş milli təşəbbüslərə deyil, regional platformalara diqqət yetirir. Azərbaycanda ABA-nın yaradılması Cənubi Qafqazda çoxtərəfli dialoqu, birgə layihələri və inteqrasiyanı təşviq edən bu strategiyaya uyğun olardı. O, regional sabitliyi, habelə ticarət, logistika və investisiyaya ümumi yanaşmanı dəstəkləyəcək.

- Azərbaycan şirkətləri Avropa Biznes Assosiasiyaları və ya “EBO Worldwide” şəbəkəsinin himayəsi altında regional Avropa biznes təşəbbüslərində hansı rol oynayır?

- Müxtəlif ölkələrdə Avropa Biznes Assosiasiyalarının üzvü olan Azərbaycan şirkətləri “EBO Worldwide” şəbəkəsinə çıxış əldə edir. Aİ-dən kənarda 59-dan çox ölkədə Avropa biznesinin maraqlarını təmsil edən bu şəbəkə biznes şəbəkələri qurmaq, siyasət dialoqunda iştirak etmək və ticarət və investisiya sahəsində əməkdaşlıq imkanlarını təmin edir.

Hərçənd, bəzi Azərbaycan şirkətləri artıq xaricdə ABA-ya üzvlük vasitəsilə bu şəbəkədən faydalanır. Ancaq Azərbaycanda xüsusi Avropa Biznes Assosiasiyasının yaradılması regional əməkdaşlığı əhəmiyyətli dərəcədə artıra bilər. Belə bir təşkilat Azərbaycan şirkətlərinin avropalı tərəfdaşlarla qarşılıqlı əlaqədə olması, qabaqcıl təcrübə mübadiləsi və birgə təşəbbüslərdə iştirak etməsi üçün birbaşa platforma təmin edəcək və bununla da regionda iqtisadi əlaqələri gücləndirəcək.

- Azərbaycanla Gürcüstan arasında iqtisadi əməkdaşlığın hazırkı səviyyəsini necə qiymətləndirirsiniz? Başqa nələri yaxşılaşdırmaq olar?

- Azərbaycan ilə Gürcüstan arasında strateji nəqliyyat dəhlizləri, enerji əlaqələri və birgə yaşıl enerji layihələrinə əsaslanan iqtisadi əməkdaşlıq güclü və dinamikdir. Ən əlamətdar nümunələrə Cənub Qaz Dəhlizi, Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri və digər boru kəmərləri layihələrini göstərmək olar. Gələcək əməkdaşlığın əsas istiqamətlərindən biri də Rumıniya və Macarıstan tərəfindən dəstəklənən Qara dənizin altından keçən sualtı kabel - Yaşıl Enerji Dəhlizidir. Bundan əlavə, Avropa İttifaqı və Dünya Bankının dəstəyi ilə maliyyələşdirilən layihə olan Gürcüstanda “Şərq-Qərb” magistralının modernləşdirilməsi və genişləndirilməsi mühüm rol oynayır. Bu avtomobil yolu təkmilləşdirilmiş yol infrastrukturu vasitəsilə Azərbaycanla daha səmərəli əlaqəni təmin edir.

Bununla belə, hələ də əlavə inkişaf tələb edən sahələr var. Bu, xüsusən, malların sərhədlərdən rahat keçirilməsini təmin etmək üçün rəqəmsal platformaların və gömrük rəsmiləşdirilməsi prosedurlarının daha dərin inteqrasiyasıdır. Həmçinin yaşıl enerji və logistika infrastruktur layihələrinin maliyyələşdirilməsi və istismarı üçün dövlət-özəl tərəfdaşlıq əlaqələrini genişləndirmək lazımdır. Birgə layihələrin daha koordinasiyalı planlaşdırılması, o cümlədən icra müddətlərinin sinxronlaşdırılması, standartların unifikasiyası və investisiya axınlarının əlaqələndirilməsi irəliyə doğru atılan mühüm addım olardı.

- Cənubi Qafqazın üç ölkəsi - Gürcüstan, Azərbaycan və Ermənistanın bir layihə çərçivəsində faktiki əməkdaşlıq edə biləcəyi nümunələr varmı? Bu cür təşəbbüslərdə sizin rolunuz nədən ibarətdir?

- Cənubi Qafqazın hər üç ölkəsini əhatə edən tamhüquqlu infrastruktur layihələri hələ də həyata keçirilməsə də, son diplomatik hadisələr regional əməkdaşlıq istiqamətində müsbət dinamikadan xəbər verir. Məsələn, Vaşinqtonda Ermənistan ərazisindən keçməklə Azərbaycanın əsas hissəsini onun Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə birləşdirəcək nəqliyyat dəhlizinin yaradılması ilə bağlı əldə olunmuş razılaşmanı göstərmək olar.

Bu kontekstdə bizim rolumuz isə bundan ibarətdir: biz informasiya və diplomatik dəstək veririk, regional əməkdaşlıq ideyasını təşviq edirik və onun faydalarını hər bir ölkədə maraqlı tərəflərə nümayiş etdiririk. Biz, həmçinin infrastrukturun inkişafı və transsərhəd logistika sahəsində ən yaxşı beynəlxalq təcrübələrə əsaslanan logistika ekspertizası təqdim edirik. Bundan əlavə, biz potensial investorlarla dövlət qurumları arasında qarşılıqlı əlaqəni koordinasiya edirik, maraqların və resursların uyğunlaşdırılmasını asanlaşdırırıq. Bütün bu səylər qarşılıqlı əlaqə səviyyəsini əhəmiyyətli dərəcədə artıra və bütün Cənubi Qafqazın iqtisadi inkişafına töhfə verə biləcək gələcək inklüziv regional layihələrin əsasını qoymağa yönəlib.

- Azərbaycanın Cənubi Qafqazın ümumi bazarına, xüsusən logistika, enerji və yaşıl iqtisadiyyat sahələrində inteqrasiyası potensialını necə qiymətləndirirsiniz?

- Artıq lazımi təməl qoyulub. Azərbaycanın nəqliyyat, enerji və inkişaf edən yaşıl dəhlizlər sahəsində liderliyi ölkəyə regional bazara daha dərin inteqrasiya üçün yaxşı mövqelər təqdim edir.

Bu prosesi asanlaşdıran əsas amillər Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu, dəniz limanları və rəqəmsal nəqliyyat dəhlizləri kimi multimodal logistika platformalardır. Bundan əlavə, enerji əlaqələri - qaz kəmərləri, yaşıl enerjinin ötürülməsi üçün sualtı kabellər, eləcə də ölkələr arasında elektrik enerjisi mübadiləsi üçün modellər mühüm rol oynayır. Perspektivli istiqamət yaşıl enerji dəhlizlərinin inkişafı, o cümlədən bərpaolunan elektrik enerjisinin Avropaya ixracı və gələcəkdə potensial hidrogen hablarının yaradılmasıdır.

Standartların uyğunlaşdırılması, razılaşdırılmış siyasət çərçivələri və transsərhəd infrastruktura birgə investisiyalar vasitəsilə inteqrasiya Cənubi Qafqazı qlobal tədarük zəncirlərinə birləşdirilən vahid və rəqabətqabiliyyətli bazara çevirə bilər.