Hansı canlılar Yer kürəsində uzun illər yaşayır? Nəhəng Tısbağalar, Qrelandiya köpəkbalığı 5000 il...

İnsan ömrünün orta hesabla 75-80 il olduğu dünyada bəzi canlıların yüzlərlə, hətta minlərlə il yaşadığını bilirdinizmi?

 Moderator.az dünyanın ən uzun yaşayan canlılarını təqdim edir: 

Təbiətin geniş həyatımıza təqdim etdiyi ən böyük fərqlərdən biri, əsrlər boyu yaşaya bilən canlıları ehtiva etməsidir. 

1. ROUGHEYE

Vaşinqtonun Balıq və Vəhşi Təbiət Departamentinə görə, Rougheye goby (Sebastes aleutianus) ən uzunömürlü balıqlardan biridir, maksimum ömrü ən azı 205 ildir. Bu çəhrayı və ya qəhvəyi balıqlar Kaliforniyadan Yaponiyaya qədər Sakit Okeanda yaşayır. Kanadada nəsli kəsilmək təhlükəsi altında olan növlərin vəziyyətini qiymətləndirən müstəqil məsləhət orqanı olan Kanadada Nəsli kəsilməkdə olan Vəhşi Təbiətin Statusu Komitəsinə (COSEWIC) görə, onlar 97 santimetrə qədər böyüyə və karides və kiçik balıq kimi digər heyvanları yeyə bilərlər.

2. Qrelandiya köpəkbalığı 

Qrenlandiya köpəkbalığı ən uzunömürlü onurğalılardan biridir. 2016-cı ildə Julius Nielsenin rəhbərlik etdiyi bir qrup bu növün 400 ilə qədər yaşaya biləcəyini kəşf etdi. Alimlər karbonla tanışlıq metodu ilə köpək balıqlarının yaşını təyin ediblər. Bu köpəkbalığı bu uzunömürlülüyü yavaş metabolizmi sayəsində əldə edir. Tədqiqatçılar köpək balığının DNT-sində qocalmanı gecikdirən genləri araşdırmağa başlayıblar. Nielsen və komandası bu növ üzərində genetik analizlər aparıblar. Bu tədqiqatlar insanlarda qocalma prosesini anlamaq üçün yeni qapılar aça bilər.

3. QIRMIZI ŞAM AĞACLARI

Qırmızı şam ağacları 5000 ilə qədər yaşaya bilər. Metuselah adlanan ən qədim Qırmızı Şam ağacı Kaliforniyada tapılıb və təxminən 4800 yaşı var. Alimlər bu növlərin uzun ömür sürməsinin sirlərini açmaq üçün genetik tədqiqatlar aparırlar. 1957-ci ildə Edmund Schulman bu ağacların yaşını halqalarından təyin etdi və davamlılığını kəşf etdi. Müasir botaniklər bu ağacların genetik quruluşunda olan DNT təmir mexanizmlərini öyrənirlər. ABŞ-ın Nevada Universitetindən Zhen-Sheng Jin və komandası onların davamlı kök strukturlarını və uyğunlaşma qabiliyyətlərini təhlil ediblər. Bu tədqiqatlar çoxillik bitkilərin inkişafı və ekoloji davamlılıq sahəsində yeni strategiyalar təklif edir.

4. SU İNCİ MİDYƏLƏRİ

Şirin su mirvari midyesi (Margaritifera margaritifera) sudan qida hissəciklərini süzərək 250 ildən çox yaşaya bilən ikiqapalılardır. Onlar əsasən çaylarda və çaylarda yaşayırlar və ABŞ və Kanada da daxil olmaqla bütün Avropa və Şimali Amerikada tapıla bilərlər. Dünya Vəhşi Təbiət Fondunun (WWF) məlumatına görə, məlum olan ən qədim şirin su mirvarisi midyesinin 280 yaşı var idi. Bu onurğasızlar maddələr mübadiləsinin zəif olması sayəsində uzunömürlüdürlər.

5. BORU QURDU

Boru qurdları dərin dənizin soyuq və sabit mühitində yaşayan uzunömürlü onurğasızlardır. 2017-ci ildə “The Science of Nature” jurnalında dərc edilən bir araşdırma, Meksika körfəzində okean dibində yaşayan boru qurdu növü olan Escarpia laminata-nın orta hesabla 200 ilə qədər yaşadığını, bəzi nümunələrin isə 300 ildən çox sağ qaldığını göstərdi. Boru qurdları bir neçə təbii səbəbə görə aşağı ölüm nisbətinə malikdir, məsələn, onları ovlayan yırtıcıların olmaması, onların bu qədər uzun ömür sürməsinə kömək edir.

6. QUAHOG OYSTERS

Okean quahog clams (Arctica islandica) Şimali Atlantik Okeanında yaşayır. Bu duzlu su növü şirin su mirvari midyelərindən daha uzun yaşaya bilər. Onların orta ömrü 500 ildən çoxdur. Böyük Britaniyadakı Uels Milli Muzeyinin məlumatına görə, 2006-cı ildə İslandiya sahillərində tapılan okean quahog clamının 507 yaşı var idi. Qədim istiridyə Min sülaləsinin Çini idarə etdiyi 1499-cu ildə (1368-1644-cü illərdə) anadan olduğu üçün Ming adlandırılmışdır.

7. Nəhəng Tısbağalar

Qalapaqos nəhəng tısbağaları 100 ildən çox yaşaya bilər. Çarlz Darvin bu tısbağaları tədqiq edən ilk alimlərdən biridir. 2012-ci ildə aparılan genetik araşdırmalar bu tısbağaların qocalmanı ləngidən genlərini üzə çıxarıb. Kaliforniya Universitetindən Adalgisa Caccone bu canlıların genetik strukturlarını ətraflı təhlil edib. Alimlər tısbağaların aşağı metabolizm sürətinin qocalmanı gecikdirdiyini müəyyən ediblər.

8. QARA MERCAN

Mərcanlar rəngarəng, sualtı qayalara və bitkilərə bənzəyir, lakin əslində polip adlanan onurğasızların ekzoskeletlərindən ibarətdir və 4000 ildən çox yaşayırlar. Bu poliplər genetik olaraq eyni nüsxə yaratmaqla davamlı olaraq çoxalır və özlərini dəyişdirirlər ki, bu da mərcan ekzoskelet strukturunun zamanla böyüməsinə səbəb olur. Buna görə də, mərcanlar Qrenlandiya köpəkbalığı və ya okean quahog clams kimi tək bir orqanizmdən daha çox eyni orqanizmlərdən ibarətdir. Buna görə də, bir mərcan ömrü daha çox komanda işidir.

Mərcanlar yüz illər və ya daha çox yaşaya bilər, lakin dərin sularda yaşayan qara mərcanlar (Leiopathes sp.) ən uzunömürlü mercanlardır. Havay sahillərində tapılan qara mərcan nümunələrinin 4265 yaşı olduğu müəyyən edilib.