İctimai tualetlərdə yoluxa biləcəyimiz xəstəliklər və gigiyena qaydaları

İctimai tualetlərdə çox sayda insanın əli və digər orqanları toxunduğu üçün müxtəlif mikroblarla zəngin mühit yaranır. Bu yerlərdə Salmonella, E. coli kimi bağırsaq bakteriyaları, Norovirus və Hepatit A kimi viruslar, eləcə də Candida mantarı və pinworm (qurd) parazitləri rast gəlinə bilər. Məsələn, insan nəcisi Salmonella, E. coli, Norovirus kimi diareyaya səbəb olan mikrobları daşıya bilir.

Lent.az xarici mediaya istinadla bu mövzu ilə bağlı araşdırmanı təqdim edir:

Mikroorqanizmlər və xəstəliklər

Bakteriyalar: İctimai tualet səthlərində Salmonella, E. coli, Shigella, Stafilokokk və Streptokokk kimi bakteriyalar ola bilər. Bu bakteriyalar əsasən nəcisdən və sidikdən ifraz olunmuş mikroblardır. Əgər əllər sabunla yuyulmazsa, bu mikroblar ağıza, gözə və ya yaralı dəriyə keçərək qida zəhərlənməsi və bağırsaq infeksiyaları törədə bilər.

Viruslar: Nəcisdən keçən Norovirus (gastroenterit səbəbkarı) və Hepatit A virusu, eləcə də hava-damcı yolu ilə yayılan adenovirus, qrip virusu kimi mikroblar tualetlərdə rast gəlinə bilər.

Məsələn, Norovirus paylayıcı səthlərdə uzun müddət qalır və az miqdarda hətta sağlam insanda qusmaya və ishala səbəb ola bilər. Həmçinin qrip virusları səthlərdə bir günədək sağ qala və şüursuz halda nəfəs yolu ilə yoluxa bilər. Bunlar əllər təmizlənmədən ağız, burun, göz yoluna keçərək insana yoluxa bilər.

Göbələklər (mantarlar): Candidoza səbəb olan Candida cinsinə aid maya göbələkləri və ayaq göbələyi törədən Trichophyton kimi mantarlar nəmli, islanmış səthlərdə çoxalır. İctimai tualetlərin döşəməsi, yüksək nəm və zəliliyə malik olduğu üçün bu məkanlarda Candida və digər göbələk növlərinin quruluşu üçün əlverişli şərait yaranır. Bu mantarlar dəridəki kiçik çatlar və yara açıqlığından bədənə düşüb göbələk infeksiyasına (ayaq mantarı, dırnaq mantarı və s.) səbəb ola bilər.

Parazitlər: Bağırsaq parazitləri (helmintlər) məsələn, Ascaris (qarnı qurdları) və Enterobius (pinworm, uşaq qurdları) yumurtalarını nəcislə ifraz edir. Tədqiqatlar göstərir ki, ictimai tualetlərdə bu parazit yumurtaları tapıla bilər. Məsələn, 32 tualetdə aparılan bir araşdırmada 2 tualetdə Ascaris və Enterobius yumurtaları aşkar edilib. Bu yumurtalar səthlərdə qalaraq insanların əllərinə və oradan əllə ağıza keçə, mədəyə düşərək bağırsaqda infeksiyalara səbəb ola bilər.

Yoluxma yolları: Bu mikroblar əsasən “fekal-oral” (nəcisdən ağıza), hava-aerosol və məişət əlaqəsi (qapı tutacaqları, kran tutacaqları vasitəsilə) yollarla yoluxa bilər. Məsələn, tualet yuyulduqda yaranan mikrodamcılar havada mikrobları daşıyır və bir neçə saat səthdə qala bilir. Eyni zamanda əllərlə toxunulan nəsə bir səth nəfəs, öskürək, tərləmə yolu ilə də yoluxan viruslarla məruz qala bilər (məsələn, qrip və ya koronavirus).

İstifadə zamanı gigiyena və davranış qaydaları

Tualet istifadəçiləri özlərini qorumaq üçün aşağıdakı gigiyena qaydalarına əməl etməlidirlər. Ən vacib qayda əllərin düzgün yuyulmasıdır. Sabunla 20 saniyədən az olmamaqla əlləri yaxşıca ovuşturmaq mikrobların 90%-dən çoxunu aradan qaldırır. Məsələn, CDC bildirir ki, sabunla düzgün əl yumaq ishal səbəbli xəstəlikləri yarıya qədər azalda bilər. Nəcislə keçən mikroblar (Salmonella, E. coli, Norovirus və s.) tualetdən istifadə zamanı əllərə keçib əsassən əl-ağız yolu ilə yoluxa bilir, buna görə də hər tualetdən sonra əl yumaq önəmlidir.

Tualetə girərkən qapıları dirsəklə açın: Sərt səthlərə bir çox insan toxunduğu üçün qapı tutacaqlarında norovirus, Clostridioides difficile və Hepatit A kimi yoluxucu mikroblar tapıla bilər. Mümkün olduqca dirsəklə açın və ya qabaqcadan kağız dəsmaldan istifadə edin.

Tualet oturağını və qapağı yoxlayın: Oturacağı vizual yoxlayın. Nəcisin izini görsəniz, tualet kağızını silmək üçün istifadə edərək səthi təmizləyin. Daha sonra örtük və ya təzə tualet kağızı qoyun. Bu, birbaşa təmasa keçmə riskini azaldır.

Tualeti yuduqda qapağı bağlaya bilərsiniz: Flushing yəni tualeti yumaq zamanı mikroblu aerozollar yarana bilər. Ona görə də imkan daxilində qapağı bağlayıb yumaq məsləhət görülür. Əks halda da, yuduqdan sonra səthlər daha çox mikroba məruz qaldığı üçün sonradan bu səthlərə toxunmaqdan çəkinin.

Əlləri sabunla yaxşıca yuyun: Tualetdən çıxdıqdan dərhal sonra axan su və sabunla üz, barmaq arası, ovuc daxil olmaqla bütün əlləri ən az 20 saniyə yuyun. Əgər tualetdə sabun yoxdursa, dezenfeksiyaedici spirtliyi məhluldan istifadə edin. Kağız dəsmal və ya hava qurutma qurğusundan istifadə edib əlləri tam qurulayın. Əl yuma ishal xəstəliklərini xeyli azaldır.

Əlləri təmiz saxlayın: Tualetdən sonra qapını açarkən dağılan toxunma səthlərindən (məsələn, qapı tutacağı) yenidən istifadə etməyin. Ən yaxşısı, kağız dəsmalla qapının qıfını tutub açmaqdır. Evə gəldikdən sonra əllə üzə toxunmaqdan çəkinin. Göz, burun və ağız mikrobların bədənə girmə qapısıdır.

Bu qaydalara əməl etməklə ictimai tualetdən istifadə zamanı yoluxucu mikrobların insana çatma riskini xeyli azalda bilərsiniz. Mütəmadi əl yumaq, səth təmizliyi və digər sadə gigiyena tədbirləri yoluxucu xəstəliklərdən qorunmağın əsas vasitəsidir.