“İdarəetmə səhlənkarlığı və iqlim böhranı: İran fəlakət astanasında“ İsrail mətbuatı

"Tehranda su qıtlığı o qədər kəskinləşib ki, hakimiyyət paytaxtın təxliyəsini belə istisna etmir..."

İran 60 ilin ən ağır quraqlığı ilə üz-üzə

İsrailin "Detaly" nəşrində dərc olunan məqalədə deyilir ki, İran son onilliklərin yox, son 60 ilin ən sərt quraqlığını yaşayır. Su anbarlarında səviyyə kritik həddə düşüb, hakimiyyət isə artıq Tehranda su verilməsini məhdudlaşdırmağa başlayıb. Ölkənin su təsərrüfatı nümayəndəsi İsa Bozorqzadə elan edib ki, gecədən səhərə qədər suyun təzyiqi azaldılacaq.

Məqsəd həm şəbəkədəki sızmaları azaltmaq, həm də mövcud anbarları dolmağa "şans yaratmaqdır". Payızda yağış demək olar ki, olmayıb. Rəsmilər deyir ki, Tehranda 100 ildir belə yağışsız dövr yaşanmayıb. Quraqlıq o qədər kəskinləşib ki, bəzi iranlılar hətta absurd sui-qəsd nəzəriyyələrinə inanmağa başlayıb - guya qonşu ölkələr "İranın buludlarını oğurlayır".

Prezident Məsud Pezeşkian narahatlıqla bildirir: əgər quraqlıq daha bir ay davam etsə, paytaxtın təxliyəsi gündəmə gələ bilər. Enerji naziri isə açıq etiraf edir ki, Tehranın su şəbəkəsinin bir hissəsi 100 ildən də köhnədir, borular çökə bilər və buna görə gecələr suyun verilməsi dayandırılır.

Su böhranı yalnız hava ilə bağlı deyil, illərlə aparılan yanlış idarəetmənin nəticəsidir

Ölkənin şimal-şərqində yerləşən Məşhəddə vəziyyət daha da ağırdır: dörd milyon sakini olan bu böyük şəhərin su ehtiyatı maksimum tutumun cəmi 3 faizinə düşüb. Energetika Nazirliyi bu payızdan etibarən "buludların toxumlanması" adlı hava təsiri metodundan istifadə etməyə başlayıb - buludlara gümüş iodid hissəcikləri səpilir ki, yağış yaransın.

Amma bunun işləməsi üçün buludlarda kifayət qədər rütubət olmalıdır və ekspertlər bildirir ki, hazırda İranda bu şərt demək olar ki, yoxdur. Məsələ yalnız yağış azlığı deyil. Onilliklərlə davam edən səhv idarəetmə ölkəni bu vəziyyətə gətirib, bunlardan lazımsız sədd tikintiləri, qanunsuz artezian quyuları, su resurslarının yanlış bölgüsü və qeyri-səmərəli kənd təsərrüfatını qeyd etmək olar. 

Tehranda yeraltı suyun həddindən artıq götürülməsi nəticəsində torpaq ildə 300 millimetr çökür - bu rəqəm təhlükəsizlik həddindən 60 dəfə çoxdur. İqlim dəyişikliyi isə bu böhranı daha da dərinləşdirir, amma bəzi iranlı rəsmilər məsuliyyəti yenə də əhali üzərinə atır, insanlara "yağış üçün dua etməyi və daha təmkinli olmağı" tövsiyə edir.

Ölkənin mərkəzi hissəsi boşala bilər

Şəhid Abbaspur adına Su və Enerji Universitetinin professoru Əli Moridi xəbərdarlıq edir ki, əgər hökumət bu böhranla mübarizə aparmazsa, İranın mərkəzi düzənliyi sadəcə yaşayış üçün yararsızlaşacaq. Onun fikrincə, vəziyyət təkcə quraqlıqdan yox, dövlət qurumları, alimlər və sənaye arasında əlaqənin olmamasından yaranıb.

İranın bu böhrandan çıxışı üçün kənd təsərrüfatında su idarəçiliyinin modernləşdirilməsi və qurumlararası koordinasiya lazımdır. Lakin yeni texnologiyalara çıxış üçün Tehran beynəlxalq təcriddən çıxmalıdır, bu isə hələlik real görünmür. Məsələ artıq ekoloji təhlükə deyil, bu, ölkənin siyasi və sosial təhlükəsizliyini təhdid edən milli miqyaslı fəlakətdir.

Müəllif: Aleksandra Appelberq