İdxaldan asılılığı necə azaltmalı? Oliqarx məmurlar məhsulların ucuzlaşmasında maraqlı deyillər

Ölkəyə ət, süd məhsullarının və dənli bitkilərin idxalında ciddi artım qeydə alınıb.

Bakıvaxtı.az-ın məlumatına görə, bu, Gömrük Komitəsinin 2025-ci ilin yanvar ayı ərzində ölkənin xarici ticarəti ilə bağlı hesabatında yer alıb.

Qeyd olunub ki, bu mal mövqeləri üzrə idxalın dəyəri 28 milyon dollar (57%) artaraq 77 milyon dolları ötüb.

Sözügedən məhsulların idxalının artmasının səbəbi nədir? Ümumilikdə idxaldan asılılığı aradan qaldırmaq üçün ilk növbədə hansı addımlar atılmalıdır?

Kənd təsərrüfatı eksperti Vahid Məhərrəmli Bakıvaxtı.az-a açıqlamasında bildirib ki, idxalın artımı yerli istehsalın azalması ilə bağlıdır.

Onun sözlərinə görə, bu ilin yanvar ayında ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə yeyinti məhsullarının idxalı 11.19 faiz artıb. Bura heyvandarlıq və bitkiçilik məhsulları, xüsusən də buğda, tərəvəz və çay idxalı daxildir:

"2024-cü il əvvəlki illə müqayisədə yeyinti məhsulları idxalı 15.15 faiz artıb. Son 10 ildə ölkəyə yeyinti məhsullarının idxalı iki dəfədən çox artıb. Bu, ölkədə yeyinti və kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalının ciddi şəkildə azaldığını göstərir. Baxmyaraq ki, Dövlət Statistika Komitəsi yeyinti məhsullarının isthesalında artım olduğunu göstərir. Əlbəttə ki, həmin göstəricilər reallığa uyğun deyil. Azərbaycanda əməkhaqqı aşağı olduğu üçün alıcılıq qabiliyyəti də zəifdir. Bu halda tələbatın artması real deyil. Digər tərəfdən, Azərbaycanda ərzaq məhsullarının qiyməti digər ölkələrlə müqayisədə 20-30 faiz yüksəkdir. Bu fonda idxal mallarına ehtiyac artıb".

Ekspert qeyd edib ki, idxalla məşğul olan oliqarx məmurlar ölkəyə gətirilən məhsulların ucuzlaşmasında maraqlı deyillər:

“Onlar monopolist olduqlarına görə çalışırlar ki, daha az məhsul edərək daha çox gəlir əldə etsinlər. Ona görə də ərzaq məhsullarının qiyməti yüksək və dəyişməz olaraq qalır. Məmurlar qiyməti ucuzlaşdırsalar, tələbat artacaq.  Çünki ölkə vətəndaşlarının gəliri az olduğu üçün tələbat duyduqları məhsulların da sayı azdır. Beynəlxalq normanı nəzərə alsaq, azərbaycanlılar normadan iki dəfə az ərzaq məhsulları istehlak edirlər. Ət norması 78 kiloqram olduğu halda, Azərbaycanda istehlak təxminən 35-40 kiloqram arasındadır. Süd istehlakının norması 400-500 litr olduğu halda, ölkədə il ərzində 200-220 litr süd istehlak olunur. Yəni, digər sahibkarlar bu bazara buraxılmadığı üçün ərzaq məhsullarının qiyməti uzun illərdir baha olaraq qalır".

Vahid Məhərrəmli: Ölkədə bir yox, bir neçə topdan satış bazarının olmasına şərait yaradılmalıdır

İdxaldan asılılıqdan azad olmağın yollarına toxunan V.Məhərrəmli hesab edir ki, əsas məsələ daxili istehsalın artırılmasıdır:

"Azərbaycan çalışmalıdır ki, özünün ərzaq məhsullarına olan tələbatını daxili istehsal hesabına ödəsin. Ölkənin ərzaq təhlükəsizliyini təmin etmək üçün indikindən iki dəfə çox məhsul istehsal olunmalıdır. Məsələn, ət və süd iki dəfə, ərzaq buğdası üç dəfə çox istehsal olunmalıdır. Söhbət buğda deyil, ərzaqlıq buğda istehsalından gedir. Eləcə də digər ərzaq məhsullarının istehsalı ən azı iki dəfə artmalıdır ki, ciddi qiymət artımları baş verməsin, ölkə özünün ərzaq məhsullarına olan tələbatını daxili istehsal hesabına tam ödəyə bilsin və idxaldan asılılıq azalsın”.

Müsahibimiz vurğulayıb ki, bundan başqa, idxalda olan monopoliya aradan qaldırılmalı və daxili bazardakı monopolistlərin qarşısı alınmalıdır. Onun sözlərinə görə, ölkədə bir yox, bir neçə topdan satış bazarının olmasına şərait yaradılmalıdır:

"Həmçinin kəndlilərdən mal və məhsul tədarük edən sahibkarlar Bakı, Sumqayıt və Gəncə kimi böyük şəhərlərdə yarmarkalar təşkil edərək, kənd təsərrüfatı məhsullarının satışını həyata keçirə bilsinlər".

Gülşən Şərif