“İnsan həyatının mənası və yaxşı yaşanmış ömür nədən ibarətdir?“ Elmi tədqiqat

"Həyatın mənası ölümdən sonra yazılan xatirələrdə axtarılır..."

Alimlər 30 il ərzində ABŞ-da dərc olunmuş 38 milyon nekroloqu araşdıraraq, insan həyatının mənası barədə qədim sualın cavabına işıq tutmağa çalışıblar. Mətndə ən çox təkrarlanan dəyərlər "ənənə" və "xeyirxahlıq" olub.

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "Daily Mail" nəşri yazıb.

İnsan həyatının sirri nekroloqlarda gizlənir

Nəşr yazır ki, təxminən 80 faiz nekroloqda dinə və ya adətlərə bağlılıq qeyd olunub, 76 faizində isə qayğıkeşlik, etibarlılıq və sədaqət vurğulanıb. Müəlliflərdən biri, Miçiqan Dövlət Universitetinin dosenti Devid Markovits qeyd edir ki, "arvad, ana, sadiq dost" kimi sözlər insanların sosial əlaqələrinin zənginliyini əks etdirir. Əksinə, güc, hakimiyyət və zorakılıqla bağlı ifadələr demək olar ki, görünməyib, yəni insanın yaddaşlarda necə qaldığını müəyyən edən əsas dəyərlər güc deyil, münasibətlər və yaxşılıqdır.

Cinsiyyət və yaş fərqləri

Tədqiqat göstərib ki, qadınları daha çox xeyirxahlıq və qayğıkeşliklə, kişiləri isə nailiyyət və məsuliyyətlə xatırlayırlar. Yaşlı nəslin həyat hekayələrində ənənələr və dini dəyərlər üstünlük təşkil edir, gənclərdə isə fərdiyyət və dostluq bağları ön plana çıxır. Bu fərqlər cəmiyyətin nəsildən-nəslə ötürdüyü mədəni kodları və stereotipləri də açıq göstərir.

Tarixi böhranların izləri

Araşdırma göstərib ki, böyük tarixi hadisələr nekroloqların məzmununa birbaşa təsir edib. 11 sentyabr terror aktlarından sonra "təhlükəsizlik" anlayışı arxa plana çəkilib, əvəzində insanları daha çox ənənə və xeyirxahlıqla yad ediblər. 2008-ci il maliyyə böhranı zamanı "nailiyyət" və şəxsi uğurların vurğusu zəifləyib, insanlar daha çox sadə dəyərlərə diqqət yetirib. COVİD-19 pandemiyası dövründə isə xeyirxahlıqla bağlı ifadələrin sayı azalıb, ənənə və dini bağlılıq ön plana çıxıb.

Yaxşı yaşanmış ömür nədir?

Alimlər hesab edir ki, nekroloqlar bir növ "zaman kapsulu"dur: onlar həm şəxsi taleləri, həm də bütöv bir cəmiyyətin yaddaşını və dəyişən prioritetlərini əks etdirir. Bütün nəticələr isə bir məqamda birləşir - yaxşı yaşanmış həyat insanın yaddaşlarda necə qaldığı ilə ölçülür. Və bu xatirələrdə əsasən güc yox, xeyirxahlıq, sadiqlik və ənənələr yaşayır.

Bir sözlə, həyatın mənası, bəzən böyük fəlsəfələrdə deyil, sadə sözlərdə gizlənir. İnsan öləndə onun ardınca yazılan bir neçə cümlə - "sadiq dost", "qayğıkeş ana", "imanlı insan" bəlkə də bütöv bir ömrün ən dürüst xülasəsidir. Əldə etdiyimiz uğurlar, topladığımız sərvətlər yox, bizdən sonra insanların ürəyində qalan istilikdir ömrün gerçək mənası. Deməli, yaxşı yaşamaq - arxada gözəl iz buraxmaqdır. Çünki həyat bir gün bitir, amma xeyirxahlığın səsi yaddaşlarda sonsuz yaşayır.