İran Azərbaycan münasibətləri: Ortaq yaddaşdan strateji gələcəyə uzanan yol

İran Prezidentinin Bakıya səfəri və Azərbaycan Prezidenti ilə birgə çıxışı iki ölkə arasında münasibətlərin növbəti mərhələyə qədəm qoyduğunu sübut etdi. Ən önəmlisi isə, bu səfərdə səsləndirilən sözlər və verilən mesajlar sadəcə diplomatik ritorikaya deyil, eyni zamanda tarixin, mədəniyyətin və mənəviyyatın dərin qatlarına istinad edirdi.

Ustad Şəhriyarın “Heydər Babaya Salam” şeirindən ayrılıq hissəsinin İran Prezidenti tərəfindən məhz bu məkanda səsləndirilməsi yalnız ədəbi zövq nümayişi deyil, həm də incə mesaj idi o, ayrılığı səsləndirməklə birliyin fəryadını duyururdu. Bu, təkcə şeir deyildi. Bu, mənəvi birliyin nidası idi və bu nida bizə aiddir.

Azərbaycan və İran arasındakı münasibətlər yüzillər boyunca həm coğrafi, həm də mədəni baxımdan paralel inkişaf edib. İran, Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyini tanıyan ilk ölkələrdən biri olub və 1992-ci ildən bəri bu münasibətlər rəsmi diplomatik müstəviyə keçib. Ümummilli Lider Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışından sonra bu əlaqələr daha möhkəm əsaslara söykənərək yüksəliş mərhələsinə qədəm qoyub.
İki ölkə arasında bu gün iqtisadiyyatdan energetikaya, nəqliyyatdan turizmə qədər geniş sahələrdə əməkdaşlıq mövcuddur. Xüsusilə Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi kimi irimiqyaslı layihələr təkcə ikitərəfli deyil, bütün region üçün strateji əhəmiyyət kəsb edir. Bakıda keçirilmiş biznes forum da bu əməkdaşlığın iqtisadi sütunlarını gücləndirmək məqsədi daşıyırdı. Forumda hər iki Prezidentin çıxışında çox önəmli məsələlər vurğulandı. Biznes-forumunda “Araz Dəhlizi” layihəsi xüsusi vurğulanaraq, onun təkcə Azərbaycan üçün deyil, region və Asiya-Avropa əlaqələri üçün strateji nəqliyyat bağlantısı olduğu bildirildi.

Hər iki Prezidentin çıxışında “Araz Dəhlizi” layihəsinin təkcə nəqliyyat infrastrukturunun inkişafı deyil, geosiyasi və iqtisadi əhəmiyyəti də ön plana çıxarılır. Prezident İlham Əliyev bu dəhlizi Azərbaycanın əsas hissəsini Naxçıvanla birləşdirən, eyni zamanda Avropa-Asiya nəqliyyat şəbəkəsinin vacib qoluna çevriləcək layihə kimi təqdim edir. Bu, faktiki olaraq Zəngəzur dəhlizi ətrafında yaranan mübahisələri İranın da iştirakı ilə alternativ bir marşrut vasitəsilə “yumşaltmaq” cəhdidir.

İran tərəfi isə bu layihəni bölgə ölkələri arasında inteqrasiyanın və iqtisadi əməkdaşlığın artırılması üçün fürsət kimi qiymətləndirir. Pezeşkianın çıxışında “biz özümüz təhlükəsizliyi təmin edə bilərik” fikri ilə, xarici güclərin bölgədəki təsirinə qarşı regional həmrəyliyə çağırış edilir.
Bu fakt göstərir ki, Araz Dəhlizi yalnız iqtisadi deyil, eyni zamanda siyasi-iqtisadi manevr vasitəsidir. Bu platforma vasitəsilə Azərbaycan və İran həm regional təşəbbüslərə liderlik etmək, həm də daha geniş beynəlxalq nəqliyyat və enerji əlaqələrinə çıxış əldə etmək istəyirlər.

İran Prezidenti Məsud Pezeşkianın “Qarabağ Azərbaycanın ayrılmaz hissəsidir və biz buna hörmətlə yanaşırıq” bəyanatı isə münasibətlərin yalnız iqtisadi və mədəni deyil, eyni zamanda siyasi və regional həqiqətlər baxımından da uzlaşdığına sübutdur.

Bu gün İran və Azərbaycan beynəlxalq təşkilatlarda bir-birini dəstəkləyən, ortaq dəyərləri və maraqları paylaşan tərəfdaşlardır. Görüşlərdə verilən mesajlar göstərdi ki, münasibətlər yalnız keçmişin kölgəsində deyil, gələcəyin işığında formalaşır.Bu münasibətlər indi bir seçim qarşısındadır – bu, sadəcə dostluq deyil, bu, ortaq strateji yolun başlanğıcıdır.

Əfsanə ibrahimova 

Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının tələbəsi