İSTANBUL DANIŞIQLARI: REAL SÜLH ŞANSI VARMI? Zelenski Putinsiz masanın arxasına oturmağa razı kimi görünür...

İstanbulda sabah baş tutacağı gözlənilən Rusiya - Ukrayna danışıqları öncəsi geopolitik gərginlik fonunda tərəflərin mövqeləri bir daha kəskin şəkildə üzə çıxdı. Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski danışıqlara şəxsən qatılmaqdan imtina etdi, lakin müdafiə naziri Rüstəm Umerovun rəhbərliyi ilə yüksək rütbəli nümayəndə heyətini İstanbula göndərdi. Rusiya isə danışıqlara Vladimir Putinsiz qatılaraq, prosesin siyasi çəkisini minimuma endirdi. Bütün bunlar isə müzakirələrin səmərəliliyini və real nəticə doğurub-doğurmayacağını ciddi sual altına alır.

Zelenski: “Danışıqlar Putinsiz başlasa da, sülhün əsası atəşkəs olmalıdır”

Ankarada Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanla görüşdən sonra keçirdiyi mətbuat konfransında Zelenski danışıqların əsas məqsədinin atəşkəs olduğunu bəyan edib. O bildirib ki, Rusiya ilə heç bir ərazi güzəşti müzakirə mövzusu deyil, yəni Krım və digər işğal olunmuş ərazilər üzrə Ukraynanın mövqeyi dəyişməz olaraq qalır.

Ən maraqlı məqamlardan biri isə Zelenskinin Rusiya nümayəndə heyətinin “qondarma” səviyyədə olduğunu vurğulaması oldu. Onun sözlərinə görə, Moskvadan nə ciddi gündəlik, nə də siyasi çəkili heyət gəlməyib, bu isə danışıqlara hörmətsizlik hesab edilir – təkcə Ukraynaya deyil, həm də vasitəçilik edən ABŞ və Türkiyəyə qarşı.

Ukrayna heyətinin tərkibi: Müdafiə, diplomatiya və xüsusi xidmətlər bir arada

Ukraynanın danışıqlar heyətinə müdafiə naziri Rüstəm Umerov başçılıq edir. Həmçinin xarici işlər naziri, Silahlı Qüvvələrin Baş Qərargah rəisi və xüsusi xidmət orqanlarının rəhbərləri də nümayəndə heyətində yer alıblar. Bu, Ukraynanın danışıqlara ciddi hazırlaşdığını, lakin Rusiya tərəfinin siyasi rəhbərlik səviyyəsində danışıqlardan yayınmaqla prosesin effektini bilərəkdən azaltmağa çalışdığını göstərir.

Putin danışıqlardan uzaqda - Medinski kompromisə hazırdır, amma...

Rusiya tərəfdən nümayəndə heyətinə Prezidentin köməkçisi Vladimir Medinski rəhbərlik edir. O, 2022-ci ildəki uğursuz danışıqlarda da iştirak etmişdi. Heyətə həmçinin müdafiə nazirinin müavini Aleksandr Fomin, xarici işlər nazirinin müavini Mixail Qaluzin, Rusiya hərbi kəşfiyyatının (GRU) rəhbər nümayəndəsi və digərləri daxildir.

Medinski bildirib ki, danışıqlara “kompromis ruhu” ilə yanaşırlar, lakin dəqiq gündəlik açıqlanmayıb. Əsas məqsədin “uzunmüddətli sülhə aparan yolu” tapmaq olduğunu vurğulayıb, amma konkret məsələlərə toxunmayıb. Rusiya danışıqlara 2022-ci ilin kəsilmiş formatının davamı kimi baxır. Bu isə həm Ukrayna, həm də Qərb üçün qəbuledilməzdir, çünki həmin format Moskvanın şərtlərinin diktə edildiyi çərçivəyə çevrilmişdi.

Tramp amili və ABŞ nümayəndə heyəti: Səhnəarxası nəzarət

Zelenski bildirib ki, danışıqlarda iştirak qərarı ABŞ Prezidenti Donald Trampa olan hörmət naminə verilib. Trampın özü daha öncə bildirmişdi ki, əgər Putin və Zelenski İstanbulda şəxsən iştirak etsələr, sülh naminə özü də ora gedəcək. Hazırda Tramp prosesin kənarından müşahidə aparır, lakin geosiyasi təşəbbüslərin gələcəkdə onun əlinə keçməsi ehtimalı güclənir.

ABŞ dövlət katibi Marko Rubionun başçılıq etdiyi nümayəndə heyəti də artıq Türkiyədədir. Rəsmi mövqe odur ki, onlar müşahidəçi statusundadır, lakin Zelenskinin açıqlamalarından görünür ki, ABŞ və Türkiyə ilə paralel ikitərəfli görüşlər planlaşdırılır.

İstanbul danışıqları – real irəliləyiş, yoxsa siyasi imitasiyadır?

Rusiya ilə Ukrayna arasında münaqişənin diplomatik həlli üçün nadir imkanlardan biri olan İstanbul danışıqları artıq ilk addımdan ciddi siyasi və protokol fərqləri ilə başlayıb. Zelenski Putinin iştirak etmədiyi danışıqlara getmir, Putin isə öz təklifi ilə başlatdığı prosesi aşağı səviyyədə təmsil etməklə onun nəticəsizliyini sanki əvvəlcədən təmin edir.

Ukraynanın danışıqlara yüksək heyət göndərməsi və əsas məqsədin atəşkəs elan edilməsi kimi təqdim olunması Kiyevin kompromisə açıq olduğunu, lakin ərazi bütövlüyü prinsipindən imtina etməyəcəyini göstərir. Rusiya isə hələlik müharibənin siyasi həllindən daha çox, danışıqlardan taktiki üstünlük əldə etməyə çalışır.

Sonda isə əsas sual açıq qalır: sülh üçün real siyasi iradə varmı, yoxsa bu görüşlər də əvvəlkilər kimi nəticəsiz başa çatacaq?

Bu sualın cavabı artıq sabah məlum ola bilər.

Rasim Əliyev

“AzPolitika.info”