Kosmosun çətin şərtləri insan bədəninə necə təsir edir?

Yeni bir araşdırmaya görə, kosmik səyahət insan orqanizmindəki kök hüceyrələri sürətlə qocaldır və bədənin özünü bərpa mexanizmlərini zəiflədir.

Sherg.az xəbər verir ki, bəşəriyyətin ən böyük nailiyyətlərindən biri olan kosmik uçuş insan bədənindəki həyati hüceyrələr üçün ağır nəticələr yaradır.

Yeni araşdırmaya əsasən, kosmik missiyalar orqanizmin təbii bərpa sistemi üçün kritik əhəmiyyət daşıyan kök hüceyrələrin qocalma prosesini sürətləndirir.

Kaliforniya Universitetindən bir qrup alim kök hüceyrələri dörd təchizat missiyası ilə Beynəlxalq Kosmik Stansiyaya (ISS) göndərib.

32-45 gün davam edən missiyalardan sonra aparılan analizlər göstərib ki, hüceyrələr sağlam yeni hüceyrələr yaratmaq qabiliyyətini itirir, DNT zədələnməsinə daha meyilli olur və xromosomların ucundakı qoruyucu qapaqlar (telomerlər) qısalır.

Bu dəyişikliklər hüceyrə səviyyəsində sürətlənmiş qocalmanın əlamətləri kimi qiymətləndirilib.

Bu təsirlər bir neçə ay əvvəl NASA astronavtları Butch Vilmore və Suni Villiamsın geri dönüşündə də özünü göstərib. Əvvəlcə 8 gün planlanan missiya, “Boeing Starliner”dəki texniki problemlər səbəbindən 286 gün davam edib.

Yerə döndükdə hər iki astronavtın yorğun, zəif və yaşlı görünməsi diqqət çəkib. Villiamsın saçlarının nəzərəçarpacaq dərəcədə ağardığı bildirilib.

Çəkisizlik mühitində əzələ əriməsi və sümük itkisi yaşayan astronavtlar enişdən sonra yeriyə bilmədikləri üçün xərəkdə daşınıb.

Yeni araşdırmada məlum olub ki, kök hüceyrələr kosmosda anormal dərəcədə aktiv olur. Bu isə onların enerji ehtiyatlarını tükəndirməsinə və özlərini yeniləyə bilməməsinə səbəb olur.

Hüceyrələrdə iltihab prosesi və mitoxondriyalardan qaynaqlanan stress də müşahidə edilib. Lakin bu hüceyrələr daha sonra gənc və sağlam bir mühitə yerləşdirildikdə bəzi zədələrin geri döndüyü aşkarlanıb.

NASA-nın “Əkizlər araşdırması” da oxşar nəticələr ortaya qoymuşdu. Astronavt Scott Kelly 340 gün kosmosda qalarkən, əkizi Mark Kelly Yer üzündə yaşamışdı.

Araşdırmada gen ifadələrində dəyişikliklər, telomerlərin uzunluğunda dalğalanmalar və bağırsaq mikrobiomunda dəyişmələr qeydə alınmışdı. Təsirlərin çoxu Yerə dönüşdən sonra normala dönsə də, bəzi dəyişikliklərin qalıcı ola biləcəyi müəyyən edilmişdi.