Mina və iqlim təhlükəsi proqramın icrasını ləngidə bilər MÜNASİBƏT BİLDİRİLDİ

"Böyük Qayıdış proqramı Azərbaycanın 2020-ci il Qarabağ müharibəsindən sonra işğaldan azad edilmiş ərazilərin yenidən qurulması və məcburi köçkünlərin qaytarılmasına yönəlmiş strateji təşəbbüsdür. Bu proqram 2022-ci ildə başlamış və 2026-cı ilə qədər təxminən 140 min nəfərin qaytarılmasını hədəfləyir". Bunu SİA-ya açıqlamasında politoloq Mütəllim Rəhimli deyib.

Onun sözlərinə görə, proqram həmçinin infrastrukturun bərpasını, smart kəndlərin qurulmasını və iqtisadi inkişafı özündə əks etdirir: "Beynəlxalq tərəfdaşlıq və xarici siyasi dəstək proqramın reallaşdırılmasında mühüm rol oynaya bilər, lakin həm imkanlar, həm də risklər mövcuddur.

Beynəlxalq İnkişaf Bankı, Dünya Bankı, BMT və Avropa İttifaqı kimi təşkilatlar infrastruktur layihələrinə, o cümlədən yol, su və enerji sistemlərinin bərpasına investisiya qoya bilərlər. Beynəlxalq İnkişaf Bankının 2025–2029 strategiyasında Azərbaycanın sosial-iqtisadi inkişafı üçün iqlimə uyğun infrastrukturun dəstəklənməsi nəzərdə tutulub ki, bu da azad edilmiş ərazilərdə yenidənqurma ilə uyğunlaşır. Həmçinin Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatı və UNICEF kimi qurumlar mina təmizləmə və təhlükəsizlik tədbirlərində iştirak edə bilərlər. Beynəlxalq tərəfdaşlar smart kəndlərin qurulması, təhsil və səhiyyə sistemlərinin inkişafı üçün ekspertiza təqdim edə bilərlər.

Beynəlxalq dəstək Ermənistanla dialoqu gücləndirərək Qafqazda uzunmüddətli sülhə töhfə verə bilər. Bu, həmçinin Azərbaycanın beynəlxalq imicini yaxşılaşdırır və turizm kimi sektorların inkişafına şərait yaradır.

Bununla yanaşı, xarici müdaxilə müəyyən risklər də yarada bilər. Beynəlxalq dəstək şəffaflıq və inklüzivlik tələblərinin pozulması ilə Azərbaycanın suverenliyinə təsir edə bilər. Mina təhlükəsi (2020-ci ildən bəri 65 ölüm və 289 yaralanma qeydə alınmışdır) və iqlim dəyişikliyi (sel, quraqlıq) proqramın icrasını ləngidə bilər. Əgər beynəlxalq dəstək kifayət qədər təmin olunmasa, bu risklər daha da artar.

Yavaş qayıdış tempi (2024-cü ilə qədər yalnız iki min ailə) və məcburi köçkünlərin şəhər həyatına uyğunlaşması xarici dəstəyin effektivliyini azalda bilər. Sonda onu qeyd etmək olar ki, beynəlxalq tərəfdaşlıq Böyük Qayıdış proqramını sürətləndirə və gücləndirə bilər. Lakin riskləri idarə etmək üçün şəffaflıq və yerli prioritetlərə fokuslanmaq vacibdir".