MİT dən Trotski sənədləri: Sovetlərdən təklif və Kadıköyə gələn iki əcnəbi

 Milli İstihbarat Təşkilatı (MİT) bolşevik siyasətçi Leon Trotskinin Böyükadada sürgündə olduğu müddətdə sovet kəşfiyyatı tərəfindən izlənilməsi ilə bağlı hesabatı paylaşıb. Hesabatda bolşevik siyasətçi Leon Trotskinin 1929-1933-cü illər arasında İstanbulun Büyükadasında sürgündə yaşayarkən Sovet İttifaqı Kəşfiyyatı tərəfindən izləndiyi və bu vəziyyətin MAH-a bildirildiyi barədə kəşfiyyat məlumatları yer alıb.

Trotskinin Böyükadadakı qorxuları

MİT-in rəsmi internet saytındakı “Xüsusi kolleksiya” nişanının sənədlər bölməsinə yeni kəşfiyyat hesabatı əlavə edilib.

Bu sənəd, bolşevik siyasətçi Leon Trotskinin 1929-1933-cü illər arasında İstanbul Büyükadada sürgündə yaşayarkən Sovet İttifaqı Kəşfiyyatı tərəfindən izlənilməsi və bu vəziyyətin Milli Təhlükəsizlik Xidməti Rəhbərliyinə (MAH) bildirilməsi ilə bağlı İstanbul Region rəisi Əziz Hüdai bəyin imzaladığı kəşfiyyat hesabatı idi.

16 yanvar 1932-ci il tarixli hesabatda aşağıdakı ifadələr yer alırdı:

"Erməni tərcüməçimiz... bizə qarşı mövqeyini yaxşılaşdırmaq üçün işə başlayıb. O, Serkisin agenti kimi fəaliyyət göstərən və hesabatlarımızda adı G.P.U agenti kimi keçən Davranovla əlaqə saxlayıb. Davranov ilk vəzifəsi olaraq bu təklifi irəli sürüb: "Trotskini yaxından izləmək istəyirik. Onun yanına kim gəlir, hara gedir, kimlə ən çox yazışır, evdə kimlə və hansı işlərlə məşğul olur?"

Təlimatlarımıza uyğun olaraq agentimiz bu xidməti qəbul etdi. Davranov Trotskini qorumaq və izləmək üçün məsul şəxslərin adlarını və onlardan hansının əldə edildiyini soruşdu. Agentimiz əvvəlcə prosedura zidd olduğunu bildirərək bu suala cavab verməsə də, göstərişimizə uyğun olaraq qəbul etdi.

Davranova ad və nəqliyyat vasitəsi göstərəcəyik.  Yəqin ki, bu vasitəni araşdırmağa və ya agentimizdən tamamilə qurtularaq vasitəni əldə etməyə çalışacaqlar. Bu yolla Davranovun bəzi adamlarını tanımaq, onların nə etmək istədiklərini anlamaq mümkün olacaq”.

“Agentimizin işini asanlaşdırmaq üçün Davranov dedi: “Əgər maşın tapmaqda çətinlik çəkirsənsə, Trotski adada olarkən onun yanında olan polis Salih Əfəndi ilə görüş və ona xəbər ver. Başqalarına məlumat verən bu usta yəqin ki, sizə də kömək edəcək. Görəcəyiniz işin dəyərinə uyğun olaraq sizə və avtomobilə ödəniş edəcəyik. Həm də bu günlərin birində İngiltərədən Trotski ilə görüşə bir adam gələcək. Onun kimliyini və niyə gəldiyini öyrənin. O, məlumat olaraq Fındıklıdakı kömür anbarlarının sahiblərindən olan Ərşaiqin həyat yoldaşı Arşakuhinin Şahverdiyan tərəfindən Yunanıstana dəvət edildiyini və bu qadının əvvəllər katib işlədiyini deyib”.

Hesabatda Davranovun şərhləri də yer alıb.

Buna görə də mövzu ilə bağlı MAH əməkdaşları aşağıdakı açıqlamaları verib:

“Trotski adada olarkən mühafizəçilər arasında Salih Əfəndi adlı bir polis də var idi. Amma Trotski ilə birlikdə Kadıköyə gəlmədi. O, İngiltərədən gələcəyini dediyi adamla gəldi.

Onun adı Osias Rosenzweigdir. Bununla yanaşı, Raymond Muliner adlı bir fransız da gəldi və hər ikisi Trotskinin evinə getdilər. Birincisi anadangəlmə ingilis, doğulma yerinə görə isə almandır. Musiqi müəllimi olduğunu deyir.

İkincisi fransızdır, türk və yunan dillərində səlis danışır. Onların nə üçün gəldiyi və Trotskinin evində niyə qaldıqları hələ aydın deyil.

Biz agentimiz vasitəsilə Davranova Trotski haqqında bəzi məlumatlar verəcəyik. Onun verəcəyi pul və direktivlər bizim üçün yeni şəbəkənin kəşfi üçün əsas olacaq. Buyurun, cənab”.

Sayt 1939-cu ilin aprelində özünü jurnalist kimi təqdim edən MAH üzvünün İkinci Dünya Müharibəsindən bir müddət əvvəl Türkiyəyə gələn Almaniyanın Təbliğat Naziri Cozef Qebbelsə yaxınlaşaraq onun haqqında məlumat saxlaması barədə xəbəri də vurğulayır.

 Hesabatda aşağıdakı ifadələr yer alır:

"Almaniyanın təbliğat naziri Qebbelsin İstanbula gəlişi ilə əlaqədar olaraq zabitlərimizdən Turana vəzifə verilib. Özünü jurnalist kimi təqdim edən bu dostun verdiyi reportaj məlumat üçün təqdim olunub. Dəniz yollarında KİP-lə bağlı məlumatlar Mərkəzin əvvəldən müəyyən etdiyi vəziyyəti gücləndirir".