“Müəllim şapalağının” kökü hara gedir? REPLİKA

Bu günlərdə yayılan bir videoda bağça müəlliməsi bir uşağa fiziki şiddət göstərir. Bu “müəllim şapalağının” kökü hara gedir? Özəlliklə sovet dövründə böyüyənlər və onların yetişdirdiyi nəsil “müəllimin vurduğu yerdən gül bitər” düşüncəsi ilə zəhərlənib. Arada böyüklər evdə danışırlar ki, müəllim məktəbdə bizi döyürdü, gəlib evdə valideynə deyəndə valideyn də bir dəfə döyürdü ki, yaxşı edib! Nəsə qələt etməsən, niyə döysün? Müəllim adamı döyər də, söyər də! Həmin nəsilin boğulmuş siyasi azadlıqlarının travması bu cür şeylərdə özünü büruzə verirdi. Bir az da dərinə ensək, mollaxana məktəblərinə gedib çıxacağıq - falaqqaya yatırılıb "Əlif zəbər ə, bey zəbər bə" öyrədilən uşaqlara. Avam camaat düşünürdü ki, bu falaqqaların, şallaqların nəticəsində övladları "adam olub adamlara qoşulacaq". Halbuki həmin dövrün bütün tanınmış ziyalıları o falaqqalardan qaçan, nifrət edən insanlar olublar. 

Sonra bir az da inkişaf elədik, psixologiya kitablarından öyrəndik ki, fiziki şiddət uşaqları "adam" eləmir, əksinə onlarda özgüvənsizlik, dəyərsizlik, assosiallıq, aqressiya və bir çox travmalar buraxır - hələ-hələ təhsil-tərbiyə ocaqlarında. 

Karl Qustav Yunq deyirdi ki, uşağın iç dünyasında yaranan arxetiplərin məhz erkən dövrdə formalaşır. Lakin şiddət zamanı uşaq üçün müəllim “bilgə”, “qoruyucu”, “yol göstərici” arxetipidir. Amma bu obraz zorakı davranışla birlikdə "cəza verən", "təhlükəli", "etibarsız" bir fiqura çevrilir. Bu isə uşağın gələcəkdə avtoritetlərə qarşı ya itaətkarlıq, ya da düşmənlik inkişaf etdirməsi ilə nəticələnə bilər.

Şiddət görən bu uşaq sabah məktəbə necə gedəcək? Yenidən bir müəllimə inanacaqmı? Təhsilə sevgi ilə baxa biləcəkmi? Bu suallar cavabsız qaldıqca, cəmiyyət içində travmalı, qorxmuş, özünü ifadə edə bilməyən nəsillər yetişir. Şiddətə məruz qalmış uşaqların gələcəkdə daha aqressiv, ya da tam əksinə – qapalı və özgüvənsiz olmaları çox rast gəlinən bir haldır.

Bağça və məktəblərə müəllim seçimi ciddi psixoloji testlər, empatiya təlimləri və uşaq psixologiyası üzrə hazırlıqla aparılmalıdır. Hər kəs müəllim ola bilməz. Uşağın ruhuna toxunacaq bir insanın, bu sahədə istəklə və anlayışla çalışması şərtdir.

Digər tərəfdən isə, istənilən cəmiyyətdə bu halların olması istisna deyil. Ona görə də, təhsil ocaqlarında kamera sistemləri və müşahidə mexanizmləri olmalı və bu görüntülər mütəmadi olaraq valideynlərə açıq şəkildə təqdim edilməlidir. Hesabatlılıq şiddətin qarşısında əsas sipərdir.

Əziz valideynlər, övladlarınızla dost olun, məhz işə rahat gedib-gələsiniz deyə onları bağçaya aparmayın. Daim onlarla söhbət edin, dinləyin və bu cür hallar olduqda istisnasız övladınızın yanında olun.