“Nədir həyatın mənası?” Orxan Saffari yazır...

Fəlsəfə tarixində həyatın mənası ilə bağlı ilə yüzlərlə fikir, düşüncə forması var. Konfutsi, Budda, Zərdüşt, Sokrat-kimlər cavab axtarmayıb?!

Əgər həyatın mənası sualına cavab axtarılsa, ortaya yeni suallar da çıxır:

Yaxşı, nədir həyat dediyimiz nəsnənin mənşəyi? Həyatı dəyərli edən şey nədir? İnsanın axtardığı həyatın məqsədi nədir?

Varmı bütün suallara cavab?

Müxtəlif nəzəriyyələrdə müxtəlif cür yozulan bu məsələyə dolğunluğa yaxın bir cavab da həyatın mənasının məhz ölümlə sonlanmağıdır. Əslində, hər filosof, ümumən hər insan bu sualı tapdığını düşünüb.

Məsələn, Konfutsi cəmiyyət, Budda isə insanın özüylə həmhahəng olmasını həyatın mənası kimi qəbul edirdi, görürdü.

Yaxud da, Sokrat insanın sahib olduğu dəyərlərin üzərinə düşünüb şüurlu yaşamanın əhəmiyyətinin həyatın mənası olduğunu deyirdi.

Çox yəqin, aydın və aydın olmağa çalışan insanlar üçün həyatın mənası budur:

“Öyrənmək”

Yaxud, bəlkə də, bir bənd şeir qədər sadə:

“Yaşamaq yanmaqdır, yanasan gərək
Həyatın mənası yalnız ondadır
Şam əgər yanmırsa yaşamır demək
Onun da mənası yanmağındadır.”

Xülasə, nə min illərdir dəqiq bir cavab var, nə də çox güman, min ildən sonra olacaq.

Doğrudan, nədir həyatın mənası? Söhbət, əlbəttə, fərdlərin öz həyatlarını mənalandırmaqlarından getmir, yaxud hansısa primitiv “Mənim üçün həyatın mənası budur, odur söhbəti” etmək deyil məsələ.

“Həyatın mənası nədir?” sualının cavabı yoxdur. Necə ki, yoxdur xoşbəxtliyin nə olmasının cavabı və qafiyəsi.

Yaxşı, bəs cavabsız suala cavab axtarmaq özünü mənalandırmaqdır, ya həyatı?

Bəlkə elə həyatın mənasının nə olduğu aydınlaşsa, həyat, doğrudan da mənasız ola bilər?

Yaxud, doğrudan da bəşəriyyət əmin olur ki, həyat birmənalı olaraq mənasızdır?!…

Həyatın mənasını tapmaq istəyən adam, gərək, ümumiyyətlə, onu axtarmasın.

Şair demiş, sənin axtardığını itirməyiblər.

Məsələn, insana nisbətdə heyvan həyatı olduqca mənasızdır. (İnsanlar arasında) Bir heyvan həyatını necə mənalandırmaq olar? Heyvan öz həyatına necə məna qatır? Onlar insana nisbətdə heç bir iş görmürlər və bütün bu məsələlər haqqında da düşünmürlər. Heyvanlar həyatın mənasız olduğunu necə bilsin? İnsan qədər olmasa da, şüura, hissə sahibdirlər axı. Məsələn, bir it hər gün eyni günü yaşamaqdan bezmirmi? Bir pişik usanmırmı?

Fromm deyirdi ki, “insanlar hər şey haqqında danışırlar, amma həyatın mənası haqqında soruşanda ya əzbərdən bir-iki şey deyirlər, ya da kəkələyirlər”

Görünür, bu suala cavab axtarmaq lazım deyil və öyrənmək lazımdır.

Və yaxud, elə min illərdir, həyatı mənalandırmağa çalışan Din məsələsi.

Əslində, bu gün nə fəlsəfədə, nə də başqa bir yerdə bu sualın dəqiq cavabı var. Təkcə Din-dən başqa. O, sorğulamadan, düşünməyə vadar etmədən həyatın mənasını göstərir və bu sualın mahiyyətindən bir az da uzaqlaşdırır.

İnsanın Dinə sığınma istəyi, əslində, həm də budur: – Həyatın mənasını tapmaq.

Orxan Saffari

Gununsesi.info