Ocağınız odlu, eviniz nurlu olsun Bu gün Od çərşənbəsidir

Bu gün Novruzun ikinci çərşənbəsi- Od çərşənbəsidir. Od çərşənbəsinə bəzən “Üzgü çərşənbə”, “Üzgü axşamı”, “Addı çərşənbə” də deyirlər.

AMEA Folklor İnstitutunun aparıcı elmi işçisi Elyar İslamoğlu Bakıvaxtı.az-a milli adət-ənənəmiz olan od çərşənbəsinin tarixindən bəhs edib.

Folklorşünas bildirib ki, Od çərşənbəsi Novruzun gəlməsini və təbiətin canlanmasını simvolizə edən ənənəvi bir mərasimdir. Od qədim dövrlərdə həm təmizləyici, həm də qoruyucu bir qüvvə kimi qəbul edilib. İnsanlar hər zaman Oda ehtiyac duyublar. Odun kəşfi insan həyatını rahatladan ən mühüm ünsürlərdən biri olub. Mifoloji rəvayətlər göstərir ki, qədim zamanlarda insanlar nəyə ən çox ehtiyac hiss etmiş və ya nədən daha çox təsirlənmişlərsə, onu müqəddəs olaraq qəbul edib və inanclar, mərasimlər yaradıblar.

 Ümumiyyətlə, türkdilli xalqlarda Günəşə, oda, atəşə böyük inam olub. Adət-ənənəyə görə, bu gün tonqal qalayıb, alovun üzərindən tullanmaqla daxildə olan bütün çirkabı və azar-bezarları yandırırlar. Digər çərşənbələrdə olduğu kimi, od çərşənbəsində də qazanlar qaynamalı, ocağın üstü boş olmamalıdır. Bu çərşənbədə odun, tonqalın yandırılması həmin ilin isti, bərəkətli keçməsinə işarədir. İnanclara görə, tonqal yeni həyatın, baharın, istiliyin gəlişinin rəmzidir. Hələ qədim dövrlərdən insanlar odu qoruyub, oda hörmət ediblər. Qalanan tonqal isə həmişə nəyəsə işarə olub.

Elyar İslamoğlu, folklorşünas

Müsahibimiz vurğulayıb ki, “Kitabi Dədə Qorqud” dastanında da aydın görmək olur ki, insanlar arasında belə bir etiqad yaranıb ki, insanlar günəşi və odu nə qədər əzizləsələr, təbiət o qədər tez isinər, onlara хoşbəхtlik gətirər:

"Qədimdə kənd yerlərində bayramlarda, şad günlərdə kəndliləri agah etmək üçün həmişə dağların başında tonqallar qalandığı dastanda bildirilib. Əgər dağlar olmasa hündür yerlər seçərək, o hissələrdə tonqalın qalanması daha məqsədə uyğun hesab olunurmuş.

Dastanda ad günlərdə tonqal qalanması haqqında, tonqala olan münasibət və onun müqəddəsliyi haqqında fikirlər də var. Dastanda Dədə Qorqud Oğuz igidlərinə deyir ki, şad günlərinizdə, bəd günlərinizdə uca dağ başında tonqal qalayın. Uzaqdakı Oğuz igidləri o tonqallar sayəsində darda və ya şad gündə olduğunuzu təyin edib köməyə gələ bilsinlər. Xalqın həm şad, həm də bəd günündə tonqalın köməyə gəlməsi və onun yandırılması ilə müəyyən işlərin bəyan edilməsi odun müqəddəsliyini bir daha diqqətə çatdırır".

"Od çərşənbəsi gecəsi, xüsusilə kənd yerlərində od yandırmaq və onun üzərindən tullanmaq ənənəsi geniş yayılıb. Bu, həm də qədim zamanlarda pis enerjilərin və xəstəliklərin odla “yandırılması” məfhumunu əks etdirir. İnsanlar odun üstündən atlayaraq, xəstəliklərinin, ağrı-acılarının odda yanmasını və sağlamlıq arzulayırlar",- deyə E.İslamoğlu qeyd edib.

Odla bağlı atalar sözləri

Odu su ilə söndürmək olmaz.

Od çərşəbəsində ocağı boş qoymazlar.

Odsuz ocaq olmaz.

Od yanan yerdən tüstü çıxar.

Od yanmasa tüstü çıxmaz.

Oda pənah aparanın ocağı sönməz.

Od qalar köz olar, qız qalar söz olar.

Od düşəndə, yaşda yanar, quruda.

Odda sönər sovuyar, güldə solar quruyar.

Odun imanı, sudadır.

Odla bağlı inanclar

Ocaq yananda səs çıxırsa, kimsə sözünü danışır.

Od hisli olarsa, uzaqdan qonaq gələcək.

Ocaqda kül titrəyəndə od xeyirə oynayır.

Ocağı dağıdan xeyir tapmaz.

Ocaq sönməyən yerdə məskən salarlar.

Çərşənbədə ocağı boş qoymazlar.

Odla bağlı alqışlar

Ocağın odlu, qazanın qaynar olsun.

Ocağınız odlu, eviniz nurlu olsun

Ağrın, acın odda yansın.

Ocağın bərəkətli olsun.

Ocağın sönməsin.

Qeyd edək ki, martın 11-də Yel, martın 18-də isə İlaxır çərşənbə - Torpaq çərşənbəsi qeyd olunacaq.

Yaz fəslinin Azərbaycana daxil olması martın 20-si Bakı vaxtı ilə saat 13:01:25-ə təsadüf edəcək. Bu zaman gecə ilə gündüz bərabərləşir və Günəş düz şərqdə doğub, qərbdə batır.

Hər zaman ocağınız yanar, odunuz sönməz, eviniz işıqlı olsun! Od çərşənbəniz mübarək!

Nuriyyə Musayeva