Qalmaqal və nəticələri: Yaxud Trampın siyasətə biznes yanaşması

Ağ Evdə ABŞ və Ukrayna arasında faydalı qazıntılarla bağlı aparılan danışıqlar fonunda baş verən qalmaqaldan sonra Prezident Donald Tramp təzyiq və provokasiya yolu ilə məqsədinə necə nail ola biləcəyini bir daha nümayiş etdirdi.

Cəmi bir həftə əvvəl Ukrayna yalnız iqtisadi deyil, həm də təhlükəsizlik sahəsində yüksək tələblər irəli sürürdü. Lakin Trampın yaratdığı böhrandan sonra vəziyyət kəskin şəkildə dəyişdi: Ukrayna artıq heç bir əlavə şərt olmadan müqavilə imzalamağa hazırdır və faktiki olaraq ölkənin təbii sərvətlərini ABŞ-yə güzəştə gedir.

Bu güzəştin təkcə Prezident Volodimir Zelenskinin deyil, həm də Avropa liderlərinin qərarı olduğu açıq görünür. İki gün əvvəl Londonda toplaşan Avropa liderləri ABŞ-nin dəstəyi olmadan davam etməyin mümkünsüz olduğunu anlayaraq, Zelenskidən Tramp qarşısında geri addım atmasını tələb etdilər. Nəticədə, Ukrayna lideri üzr istədi və hər cür güzəştə getməyə hazır olduğunu bildirdi.

Beləliklə, Ukraynanın faydalı qazıntılarla bağlı bütün iqtisadi infrastrukturu ABŞ-nin nəzarətinə keçir. Ukraynanın silahlanması ilə bağlı məsuliyyət isə Avropa İttifaqının üzərinə düşür. ABŞ Avropa ölkələrinə bu məqsədlə kreditlər və maliyyə dəstəyi təqdim edəcək. Bu, biznesin siyasətdə necə işlədiyini açıq şəkildə göstərir: minimum xərclə maksimum qazanc.

Siyasi kapital: Konqresdə çıxış

Tramp bu uğurdan ölkə daxilində mövqeyini gücləndirmək üçün də istifadə edir. "Amerika arzusunun dirçəlişi" adlı Konqres çıxışında o, aşağıdakı məqamları vurğulamağı planlaşdırır:

* İkinci prezidentlik dövrünün nailiyyətləri – həm daxili, həm də xarici siyasətdə əldə edilən uğurlar;
* İqtisadi göstəricilər – ÜDM-in artımı, işsizliyin azalması, investisiyaların cəlb edilməsi;
* Təhlükəsizlik məsələləri – sərhədlərin qorunması və deportasiya proqramları üçün əlavə maliyyələşmənin zəruriliyi;
* Sülh planları – Ukrayna müharibəsinin başa çatdırılması və Qəzzada israilli girovların azad edilməsi.

Əvvəlcə bu mövzular geniş bir sahəni əhatə etsə də, onların hamısı eyni məqsədə – ABŞ-nin daxili maraqlarına xidmət edir. Əslində, Trampın xarici siyasəti daxili problemlərin həllinə və onun hakimiyyətinin möhkəmləndirilməsinə yönəlmiş bir vasitədir.

Sərhəd nəzarəti və deportasiyalar: Respublikaçılar Partiyasının əsas prioritetlərindən biri olan sərt miqrasiya siyasətinin davam etdiriləcəyi Trampın seçicilərinə bir mesajdır. 

İqtisadi nailiyyətlər – ÜDM-in və məşğulluğun artımına vurğu edərək, o, orta təbəqənin və biznes dairələrinin dəstəyini möhkəmləndirmək istəyir. 

Ukraynada və Yaxın Şərqdə sülh - bu, təkcə diplomatik təşəbbüs deyil, həm də respublikaçıların beynəlxalq məsələlərə yanaşmasının effektivliyini nümayiş etdirmək üçün bir cəhddir. 

Beləliklə, Tramp bu addımlarla partiyasının seçkilərdə mövqeyini gücləndirməyə çalışır.

Trampın xarici siyasəti və ABŞ-nin maraqları

Trampın bütün xarici siyasət fəaliyyəti ABŞ-nin daxili siyasi və iqtisadi maraqlarını qorumağa yönəlib. Bu yanaşma, həmçinin Respublikaçılar Partiyasının arxasında duran iri maliyyə qruplarına sərfəlidir. Ukraynanın resursları üzərində nəzarət və Avropa İttifaqı vasitəsilə silah ixracının artırılması ABŞ hərbi-sənaye kompleksinin maraqlarına tam uyğundur.

Ağ Evin rəsmi nümayəndəsi Kerolayn Livittin sözlərinə görə, Prezident Tramp cəmi bir ay ərzində istənilən digər prezidentin dörd ildə əldə etdiyindən daha çoxuna nail oldu: “Amerika arzusunun dirçəlişi sürətlə davam edir”. Lakin bu "dirçəliş", əsasən, daxili auditoriyaya yönəlib. Trampın xarici siyasət addımları isə, əslində, onun şəxsi hakimiyyətini və Respublikaçılar Partiyasının mövqelərini gücləndirmək üçün bir vasitədir.

Nəticə: Yeni dövr – siyasi biznes

Trampın fikirlərində göstərdiyi əsas məqam odur ki, böyük maliyyə yatırımları və hərbi müdaxilə olmadan bir ölkənin tam nəzarət altına alınması mümkündür. Onun addımları siyasət və biznesin getdikcə daha sıx şəkildə bir-biri ilə əlaqəsini təsdiqləyir. Bu yanaşma qlobal siyasətdə yeni bir tendensiyaya çevrilə bilər. Bundan sonra dövlət liderləri ənənəvi diplomatik vasitələrdən çox, sərt danışıqlar və strateji iqtisadi sövdələşmələr yolu ilə məqsədlərinə çatmağa çalışacaqlar.

İndi isə əsas sual budur: Bu modelin uzunmüddətli perspektivdə dünya sabitliyinə hansı nəticələri olacaq? 

Yuri Boçarov, israilli politoloq, siyasi elmlər namizədi, “Aziznews.com” saytının redaktoru
Tərcümə edən:

Səbinə Uğur

"Cebheinfo.az" 

Açar sözlər: qalmaqal Ağ ev ABŞ Ukrayna Tramp Yuri Boçarov