Qərbi Azərbaycan Xronikası: Hayların 1946 cı il fərmanı izi itirilən kənd

Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsi çərçivəsində jurnalist Əsgər İbrahimovun müəllifliyi ilə Baku TV-də "Hayların 1946-cı il fərmanı - izi itirilən kənd" adlı süjet hazırlanıb.

Bugünkü süjetdə ermənilərin saxta addəyişmə terroruna məruz qalan Armudlu, Armudlu dərəsi toponimi, oronimi və hidronimi haqqında söz açılıb.

Bildirilib ki, XIX əsrin əvvəllərindən başlayaraq Azərbaycan ərazilərinə ermənilərin süni şəkildə yerləşdirilməsindən sonra xalqımıza məxsus adların yox edilməsi prosesi başlayıb.

Armudlu - Şəmşəddil mahalının Dilican şəhəri yaxınlığında qışlaq adıdır. 1926-cı ildə burada 12 nəfər azərbaycanlı yaşayıb. XX əsrin 30-cu illərində ləğv edilib.

Armudlu - Şörəyel mahalının Ərtik, sonralar Artik adlandırılan rayonda kənd adıdır. Adı Qafqazın 5 verstlik xəritəsində qeyd edilib. 1946-cı il mayın 31-də adı dəyişdirilib Tufaşen, yəni Tuf kəndi qoyulub.

Armudlu - Zəngəzur mahalının Sisyan və Qafan rayonları ərazisində kənd olub. 1918-ci ildə ermənilər tərəfindən xarabalığa çevrilib.

Armudlu - Zəngəzur mahalının Qafan rayonunda çay adıdır.

Armudlu - Göyçə mahalının Çəmbərək, sonralar Krasnoselo adlandırılan rayonda dərə adıdır.

Armudlu dərəsi - Zəngəzur mahalının Qafan rayonunda dərə adıdır.

Sonda vurğulanır ki, qədim türk torpağı olan Qərbi Azərbaycanın çox zəngin tarixi burada mövcud olmuş toponim adlarının yaranma xüsusiyyətindən də bəlli olur: "İzi itirilən bütün yerlər, yurdlar, dini-mənəvi abidələr, qəbiristanlıqlar orada yaşamış və yaşayacaq yerli azərbaycanlı əhalinin adı, dərin kökü və irsi ilə bağlıdır".

Ümumiyyətlə, Qərbi Azərbaycana aid toponimlərin, oykonim, oronim və hidronimlərin öyrənilməsi və təbliği günümüzün reallığı olmaqla yanaşı, gələcək nəsillərin doğma yurd-yuvamıza sahib çıxması baxımından çox böyük məna və əhəmiyyət daşıyır. Çünki bunlar yerli xalqın tarixini, etnoqrafiyasını, coğrafiyasını əks etdirir. Hazırlanan süjetlə də ermənilər tərəfindən dəyişdirilən Qərbi Azərbaycan toponimlərinin tarixi və etimologiyası araşdırılır, həmçinin yer adlarının mənşəyi, mənası və sonrakı taleyi haqqında məlumat verilir.

Xatırladaq ki, Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsinin məqsədi tarixi qədim torpaqlarımızın adının yaşadılması, tanıdılması, həmçinin azərbaycanlıların ermənilər tərəfindən deportasiyaya məruz qoyulmasından, həmin ərazilərdə mövcud olmuş, lakin adı silinən toponimlərin, saysız-hesabsız yeraltı və yerüstü maddi mədəniyyət nümunələri - qədim yaşayış məskənləri, nekropollar, kurqanlar, qala, saray və istehkam qalıqları, karvansaralar, körpülər, qəbirüstü sənduqələr, at-qoç heykəlləri, məbəd, kilsə, məscid, pir və ocaqların üzə çıxarılması, həmin ərazinin təmiz oğuz-türk məskənləri olduğunu təsdiq edən faktların dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasıdır.

Həmçinin Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycanla bağlı dediyi "XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edən xəritə bir daha onu göstərir ki, Qərbi Azərbaycan tarixi Azərbaycan diyarıdır, şəhərlərin, kəndlərin adları Azərbaycan mənşəlidir və biz yaxşı bilirik ki, indiki Ermənistan ərazisində tarix boyu Azərbaycan xalqı yaşayıb. İndi əsas vəzifə ondan ibarətdir ki, dünya ictimaiyyəti də bunu bilsin", - fikrini əsas tutaraq Qərbi Azərbaycan İcmasının hazırladığı Qayıdış Konsepsiyasından irəli gələn vəzifələrin təbliğidir.

Bundan əlavə, Qərbi Azərbaycanla bağlı tarixçilərin, araşdırmaçıların düşüncələrini, deportasiyaya məruz qalmış şəxslərin həyat hekayəsini işıqlandırmaqdır.

Ətraflı süjetdə:

Qərbi Azərbaycan Xronikası: "Hayların 1946-cı il fərmanı - izi itirilən kənd"