Qlobal şəkər bazarında dəyişikliklər: Azərbaycan üçün mümkün təsirlər ARAŞDIRMA

Braziliya, şəkər ixracında dünya lideri kimi, 2024/25 mövsümündə illik ifadədə 7,8 % azalma ilə 42 milyon ton istehsal proqnozu ilə qarşı-qarşıyadır.

Aznews.az bu barədə “Fitch Ratings” beynəlxalq reytinq agentliyinin törəmə şirkəti olan “Fitch Solutions”ın (FS) araşdırmasına istinadən xəbər verir.

“Fitch Solutions”ın araşdırmasına görə, bu geriləmənin əsas səbəbləri quraqlıq və ekstremal istilərdir. Bununla belə, 2025/26 mövsümündə istehsalın 44 milyon tona yüksələcəyi və 4,8 %-lik artım göstərəcəyi proqnozlaşdırılır. Bu, şəkər çuğundurunun əlverişli məhsuldarlığı və şəkər istehsalına üstünlük verilməsi ilə bağlıdır.

Dünya bazarına təsirlər

FS hesab edir ki, 2025-ci ilin may ayından etibarən qlobal bazarda qiymətlərə təzyiq yaranacaq. İyul ayı üçün şəkər kontraktları may ayına nisbətən 2 % endirimlə ticarət olunur ki, bu da 2025/26 mövsümündə Braziliyadan ixracın artacağına dair gözləntiləri əks etdirir.

Hindistanın da oxşar tendensiya ilə qarşılaşacağı proqnozlaşdırılır. 2024/25 mövsümündə Hindistanda şəkər istehsalının 11,8 % azalaraq 30 milyon tona düşəcəyi, 2025/26 mövsümündə isə 13,7 % artaraq 34,1 milyon tona çatacağı gözlənilir.

Qlobal istehsalın isə 2024/25 mövsümündə 3,4 % azalaraq 175,8 milyon ton, 2025/26 mövsümündə isə 4 % artaraq 182,8 milyon ton olacağı proqnozlaşdırılır. Tələbat isə 2024/25 mövsümündə 0,9 % artaraq 180,5 milyon tona çatacaq. 2025/26 mövsümündə istehsalın artımı qlobal bazarda profisiti bərpa etməyə kömək edəcək.

"Bu artım 2023/24 mövsümündə 2,9 milyon ton olan qlobal hasilat profisitindən 2024/25 mövsümündə 4,7 milyon ton kəsirə keçidə dəstək verəcək. 2025/26 mövsümündə illik tələbatın daha 0,2 % artacağına dair gözləntilərimizə baxmayaraq, istehsalın təkmilləşdirilməsi 1,9 milyon tonluq profisitə dönməyə imkan verəcək”, - hesabatda deyilir.

Azərbaycan bazarına təsirlər

Azərbaycan şəkər və xam şəkər tələbatının əhəmiyyətli hissəsini idxal hesabına ödəyir. 2024-cü ildə ölkəyə 21,2 milyon ABŞ dolları dəyərində 33 min ton şəkər idxal edilib ki, bu da illik ifadədə müvafiq olaraq 5 % və 12 % artım deməkdir. Əsas tədarükçü Rusiya olub – bu ölkədən 19,6 milyon ABŞ dolları dəyərində (0,2 % az) 31 min ton (7 % çox) şəkər idxal olunub.2024-cü ildə Rusiyadan alınan bir ton şəkərin idxal qiyməti 2023-cü ildəki 681 ABŞ dollarından 633 ABŞ dollarına düşüb.

2025-cü ilin yanvarında isə Rusiyadan şəkər idxalı 31 dəfə artaraq 1,14 min tona çatdırılıb ki, bu da cəmi idxalın 93 %-ni təşkil edib.

Xam şəkər (şəkər qamışı və çuğunduru) üzrə idxalda isə Braziliya əsas tədarükçüdür. 2024-cü ildə Azərbaycana 161 milyon ABŞ dolları (il ərzində 2,4 % azalıb) dəyərində 274 min ton (5,8 % artıb) xam şəkər gətirilib ki, bunun 256 min tonu Braziliyanın payına düşüb. Bu Latın Amerikası ölkəsindən idxal olunan xam şəkərin qiyməti 8,3 % azalaraq 582 ABŞ dolları/ton olub. Bu ilin yanvarında Braziliyadan tədarük 9 dəfə artaraq 18,33 min tona çatıb və ümumi idxalın 99,99 %-ni təşkil edib.

Ölkədə şəkər çuğunduru istehsalının artması da diqqət çəkir. 2024-cü ildə 289,1 min ton şəkər çuğunduru istehsal edilib ki, bu da illik 31,5 % artım deməkdir. Bu ilin ilk iki ayında isə 315 hektar ərazidə şəkər çuğunduru əkilib, bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 53 % çoxdur.

Gələcək qiymət trendləri və təsirlər

“Fitch Solutions” 2025-ci ildə ICE-də listinq olunan birinci ay şəkərinin orta qiymətini funt başına 20,7 sentdən 19,4 sentə qədər enəcəyini gözləyir. Proqnozlara görə, şəkər qiymətləri 2026-cı ildə funt başına 18,6 sent, 2027-ci ildə isə 18,2 sent səviyyəsinə qədər enəcək və 2027-2029-cu illərdə sabit qalacaq. Hindistanın şəkər ixracını məhdudlaşdırmağa davam edəcəyi gözlənilir ki, bu da dünya qiymətləri üçün dəstək rolunu oynayacaq.

Digər tərəfdən, Braziliyada etanol qarışdırma dərəcəsinin 27 %-dən 30 %-ə yüksəldilməsi gündəmdədir. Lakin saf etanolun rəqabət qabiliyyətinin azalması daxili bazarda şəkər istehsalını daha cəlbedici edə bilər.

Bu dəyişikliklər Azərbaycan üçün bir neçə vacib məqamı önə çıxarır: Belə ki, Braziliyada istehsalın bərpası və Hindistanın ixrac məhdudiyyətləri qlobal şəkər qiymətlərinə təsir edəcək. Bu səbəbdən Azərbaycanın şəkər idxalında əsas tərəfdaşları - Rusiya və Braziliya - qiymət dəyişikliyindən birbaşa təsirlənəcək.
Ölkə daxilində şəkər çuğunduru istehsalının artması idxaldan asılılığı müəyyən dərəcədə azalda bilər. Bununla yanaşı, yanacaq qiymətləri və hava şəraiti şəkər bazarında əsas qeyri-müəyyənlik faktorları olaraq qalır.

Nəticə etibarilə, qlobal bazarda baş verən dəyişikliklər Azərbaycanın şəkər bazarına və istehlak qiymətlərinə təsir edəcək. Şəkər tədarükçülərinin strategiyaları və daxili istehsalın artımı gələcəkdə idxal asılılığının səviyyəsini müəyyən edəcək.