Rusiya Ukrayna bataqlığından miqrant hesabına çıxmağa çalışır TƏHLİL

Azərbaycanlılar da risk altında

Ukraynada davam edən müharibə fonunda Rusiya Federasiyası insan resursu böhranı ilə üzləşib. Səfərbərlik dalğaları, minlərlə rus gəncinin ölkədən qaçması, döyüşlərdə itkilərin artması və cəbhəyə könüllü getmək istəyənlərin azalması ölkəni yeni çıxış yolları axtarmağa vadar edib. Bu axtarışın ən diqqətçəkən və narahatedici istiqamətlərindən biri isə miqrantların hərbi xidmətə cəlb olunmasıdır. Üstəlik, bu prosesin arxasında ciddi təzyiq, şantaj və məcburetmə halları dayanır.

Faktlar nə deyir?

2024 və 2025-ci illərdə Orta Asiya ölkələrindən Rusiyaya gələn miqrantlara qarşı müxtəlif zorakı cəlbetmə üsulları müşahidə olunur. Qazaxıstan, Özbəkistan, Tacikistan və Qırğızıstandan olan yüzlərlə miqrant, həmçinin Azərbaycan vətəndaşları Rusiyada yaşıllıq, inşaat, xidmət sektorlarında çalışdıqları halda, birdən-birə hərbi komissarlıqlara çağırılır, sənədləri müsadirə edilir və müqavilə imzalamağa məcbur edilirlər.

Rusiya İstintaq Komitəsinin rəhbəri Aleksandr Bastrıkin da bir müddət öncə bildirmişdi ki, son bir ildə Rusiyada vətəndaşlıq almış 80 min miqrant hərbi qeydiyyatdan yayınıb. Onlardan 20 min nəfəri artıq Ukrayna cəbhəsinə göndərilib.

Ukrayna Müdafiə Nazirliyinin məlumatına görə, Rusiya ordusunda xidmət edən miqrantların sağ qalma ehtimalı çox aşağıdır, çünki onlara ən riskli cəbhə xəttləri tapşırılır.

İnsan Hüquqları Müdafiə Qruplarının hesabatları Rusiyanın işğal etdiyi Ukrayna ərazilərində də miqrantları zorla müqavilə imzalamağa məcbur etdiyini təsdiqləyir.

Azərbaycanlı miqrantlar da eyni risklə üz-üzədir

Hələlik rəsmi mənbələrdə azərbaycanlıların məcburi şəkildə cəbhəyə göndərilməsi ilə bağlı konkret statistika açıqlanmayıb. Lakin Rusiya miqrant siyasətinin ümumi dinamikası, Orta Asiyadan olan digər icmaların yaşadıqları problemlər Azərbaycan vətəndaşlarının da eyni təhdidlərlə qarşılaşa biləcəyinə işarə edir.

Xüsusilə Moskvada və digər iri şəhərlərdə yaşayan azərbaycanlı miqrantlar, pasport məsələlərində və qeydiyyat prosedurlarında tez-tez inzibati təzyiqlərə məruz qalırlar.

Rəsmi statistikalar Rusiyada yaşayan azərbaycanlıların sayını 500-600 min arasında göstərsə də, qeyri-rəsmi qiymətləndirmələr bu rəqəmin 2 milyondan artıq olduğunu bildirir. Bu fərqliliklər əsasən qeydiyyatsız miqrantların və müvəqqəti yaşayanların statistikaya daxil edilməməsi ilə əlaqədardır. Bu isə azərbaycanlıları risk altına düşən ən iri miqrant icmalarından birinə çevirir.

Bir sözlə, vətəndaşlıq verilməsi qarşılığında “xidmət borcu” şərti artıq açıq və ya gizli şəkildə azərbaycanlılara da tətbiq oluna bilər.

Hədəflənən əsas qruplar, yeni vətəndaşlıq alanlar və sənədsiz miqrantlar

Moskva və Sankt-Peterburq daxil olmaqla bir çox regionda 2023-cü ildən bəri miqrantlar üçün “hərbi qeydiyyat yoxlamaları” intensivləşdirilib. Əsas hədəflər bunlardır:

Yeni Rusiya vətəndaşlığı alan şəxslər

Qeydiyyatsız yaşayanlar və sənədsiz işçilər

Cinayət məsuliyyətinə cəlb olunan, lakin cəza əvəzinə cəbhəyə getməyə məcbur edilənlər.

Ekspertlərin fikrincə, Rusiya hökumətinin bu siyasəti həm daxili itkiləri azaltmaq, həm də ictimai narazılığı minimuma endirmək məqsədi daşıyır. Öz vətəndaşlarını cəbhəyə göndərmək əvəzinə, Rusiyada yaşayan və hüquqi cəhətdən zəif olan miqrant qrupları hədəf seçilir.

Beləliklə, “etnik olmayan rus əsgərlərin ölüm xəbərləri” Kreml üçün daha az ictimai rezonans yaradır.

Rusiya mediasında miqrant əleyhinə ritorika və ictimai münasibət

Son aylarda Rusiya mediasında və rəsmi bəyanatlarda miqrantlara qarşı neqativ ritorikanın artması da diqqət çəkir. Sosial şəbəkələrdə və bəzi dövlətə yaxın media orqanlarında “miqrantlar vəzifələrini yerinə yetirməlidir”, “vətəndaşlıq alanlar ölkəyə borcludur” kimi çağırışlar artıb. Bu da miqrantlara qarşı ictimai təzyiqi daha da gücləndirib.

Məsələn, Rusiya Dövlət Dumasının bəzi deputatları açıq şəkildə bəyan ediblər ki, “mühacirlərin və yeni vətəndaşların ilk növbədə cəbhəyə göndərilməsi lazımdır.

Beynəlxalq hüquq və insan haqları pozuntuları

Beynəlxalq İnsan Hüquqları təşkilatlarının hesabatlarına görə, Rusiya Federasiyası Cenevrə Konvensiyasının və BMT-nin İnsan Hüquqları Bəyannaməsinin bir sıra müddəalarını pozur. Miqrantların iradələrinə zidd olaraq hərbi xidmətə cəlb edilməsi, onların təhlükəsizliyinə və hüquqlarına birbaşa təhdiddir.

Müharibənin gedişatı uzandıqca, Rusiyada miqrantlara qarşı təzyiqlərin daha da artacağı proqnozlaşdırılır. Azərbaycan vətəndaşları da daxil olmaqla, Rusiyada yaşayan bütün miqrant icmaları üçün risklər getdikcə yüksəlir. Hazırda hüquq müdafiəçiləri və beynəlxalq təşkilatlar bu məsələni diqqətdə saxlayır.

Modern Təhlil və Araşdırma Qrupu