Sifarişlərdə hiylə, sistemdə boşluq Gömrükdə nə baş verir?

2020-ci ilin 23 avqust tarixində Dövlət Gömrük Komitəsi və Nazirlər Kabinetinin qəbul etdiyi qərara əsasən, fiziki şəxslər tərəfindən xaricdən sifariş edilən malların gömrük rüsumundan azad olan maksimal dəyəri 1000 ABŞ dollarından 300 ABŞ dollarına endirilib. Qərara əsasən, vətəndaşlar ay ərzində bir neçə dəfə sifariş verə bilsələr də, bu sifarişlərin ümumi dəyəri 300 dolları keçməməlidir. Sözügedən qərar ictimaiyyət arasında narazılıqla qarşılanıb və xüsusilə ilkin mərhələdə geniş etirazlara səbəb olub. Lakin bütün etirazlara baxmayaraq, qərarda heç bir dəyişiklik edilməyib hazırda da bir çox vətəndaş bu məhdudiyyətin ləğv edilməsini tələb edir.

Hurriyyet.az xəbər verir ki, yenisabah.az məsələni iqtisadçı ekspert Günay Hüseynova ilə müzakirə edib. Ekspert bildirib ki, əslində nəyə qadağa qoyulursa, vətəndaş onun qeyri-qanuni yolunu tapir:

“Yerli sahibkarı və yerli istehsalı qorumaq, eyni zamanda xarici valyuta axınının qarşısını almaq məqsədilə bu qərar verildi. Amma bu qərarı tamamilə düzgün hesab etmək mümkün deyil. Əvvəla, 1000 dollarla 300 dollar arasında olduqca ciddi fərq var. İkincisi, bu qərar vətəndaşı qeyri-qanuni yollara əl atmağa sövq edir. Əgər vətəndaş hər hansı bir məhsulu və ya əşyanı almaq istəsə, bir çıxış yolu tapıb alacaq.

Əksər hallarda vətəndaşlar və ya kiçik sahibkarlar limiti keçməmək üçün sifarişi tanışlarının, qohum-əqrabalarının şəxsiyyət vəsiqəsi ilə edirlər. Yəni limiti bu qədər endirmək, əslində, faydalı deyil. Sistem tamam başqa cür işləməlidir: vətəndaşın FİN kodu ilə onun əməkhaqqısı və ya eyni ünvanda yaşayan ailə üzvlərinin gəlirləri sistemdə görünməlidir”.

G.Hüseynova vurğulayıb ki, məsələ təkcə limiti keçməkdə deyil, həm də çirkli pulların və vergiyə bəyan edilməyən gəlirlərin leqallaşdırılması məsələsindədir:

“Nümunə üçün vətəndaş xaricdən məhsul sifariş edir və bu məhsulun dəyəri 200–300 dollar təşkil edir. Araşdıran varmı ki, bu şəxsin aylıq əməkhaqqısı 400 manatdır və həmin məhsula görə maaşının hamısını xərcləyib?

Limit olsa da, sual yaranır: davamı necə olacaq?

Digər xarici ölkələrlə müqayisədə bizdə fərq istehsal gücümüzdədir. Məsələn, Türkiyə hökuməti bilir ki, ölkəyə gələn turist ən azı tekstil məhsulları alıb öz ölkəsinə aparacaq. Bəs bizə gələn turist nə aparacaq? Maksimum hansısa qida məhsulunu”.

Ekspert bildirib ki, limitin artırılması ümumiyyətlə gözlənilmir:

“Çünki bu, dövlət üçün sərfəli deyil, valyutanın ölkədən çıxışı azaldılmalıdır. Yeganə çıxış yolu ola bilər ki, xaricdən gətirilən məhsullar üçün qiymət tənzimlənməsi tətbiq olunsun və vətəndaş 1 həftə-10 gün karqo gözləmədən, eyni qiymət əsasında daxili bazardan alış-veriş etsin. Azad sahibkarlıq prinsipi olduğu üçün dövlət bu sahəyə birbaşa müdaxilə edə bilmir”.