Süni intellektlə hazırlanan saxta videolar ictimai rəyə mənfi təsir göstərir SOSİOLOQ RƏY BİLDİRDİ

"Müasir dövrdə süni intellekt texnologiyalarının inkişafı həyatımızın demək olar ki, bütün sahələrinə təsir göstərməkdədir. Bu texnologiyalar bir tərəfdən insan əməyini yüngülləşdirir, informasiyanın əldə olunmasını və emalını sürətləndirir, digər tərəfdən isə sosial və etik problemlərə yol açır. Xüsusilə də son illərdə süni intellektlə hazırlanan saxta və yersiz videoların artması ciddi narahatlıq doğurur. Bu cür videolar yalnız fərdi şəxslərin deyil, bütöv cəmiyyətlərin düşüncə tərzinə, münasibətlərinə və qərarvermə proseslərinə mənfi təsir göstərə bilir". Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında sosioloq Aydın Xan Əbilov deyib.

Onun sözlərinə görə, bu tendensiya cəmiyyətin informasiya təhlükəsizliyinə, sosial etimada və ictimai həmrəyliyə zərbə vurur. İnsanlar təqdim olunan vizual və səsli məlumatlara instinktiv olaraq inanmağa meyllidirlər. Süni intellekt isə bu ehtiyacı manipulyasiya etmək üçün “real görsənən saxta” materiallar hazırlamaq gücünə malikdir. Nəticədə, saxta videolar ictimai rəyə təsir göstərmək, şəxsləri gözdən salmaq və ya dezinformasiya yaymaq məqsədilə geniş şəkildə istifadə olunur. Bu problemin qarşısını almaq üçün çoxsahəli yanaşma zəruridir. İlk növbədə, hüquqi çərçivələr formalaşdırılmalıdır. Süni intellektlə hazırlanmış və ictimaiyyəti aldatmaq, manipulyasiya etmək məqsədi daşıyan məzmunların istehsalı və yayılması qanunla qadağan edilməli, bu cür hallara qarşı cəza tədbirləri nəzərdə tutulmalıdır. Hüquqi mexanizmlərlə yanaşı, texnoloji platformalar da məsuliyyət daşımalıdır. Sosial şəbəkələr və video paylaşım saytları bu tip məzmunları avtomatik tanıyacaq sistemlər qurmalı, istifadəçiləri xəbərdar edəcək alqoritmlər tətbiq etməlidirlər.

Digər vacib istiqamət isə ictimai maarifləndirmə və media savadlılığının artırılmasıdır. İnsanlar rəqəmsal mühitdə qarşılaşdıqları informasiyalara tənqidi yanaşmağı öyrənməlidirlər. Cəmiyyət bilməlidir ki, gördüyü hər görüntü real deyil və texnologiya vasitəsilə istənilən söz, davranış və görüntü manipulyasiya edilə bilər. Bu məqsədlə məktəblərdə, universitetlərdə və kütləvi informasiya vasitələrində rəqəmsal və media savadlılığı ilə bağlı tədris və maarifləndirmə işləri həyata keçirilməlidir.

Eyni zamanda, texnologiyanın tətbiqində etik prinsiplər də önə çıxarılmalıdır. Süni intellektin istifadəsi ilə bağlı etik kodekslər hazırlanmalı, bu texnologiyalardan istifadə edən şirkət və fərdlərin məsuliyyəti konkret şəkildə müəyyənləşdirilməlidir. Texnologiya neytral olsa da, onun necə və hansı məqsədlə istifadə olunması cəmiyyətin və hüquq sisteminin nəzarətində olmalıdır. Sosioloji prizmadan baxdıqda, süni intellektlə hazırlanan yersiz videolar yalnız texnoloji bir təhlükə deyil, eyni zamanda ictimai strukturlara, sosial münasibətlərə və kollektiv şüura təsir edən ciddi bir çağırışdır. Bu səbəbdən də problemin həlli yalnız texniki vasitələrlə deyil, hüquqi, sosial və maarifləndirici yanaşmaların sintezi ilə mümkündür. Cəmiyyətin bütövlüyünü və informasiya mühitinin sağlamlığını qorumaq üçün bu məsələni prioritet mövzulardan biri kimi qəbul etmək vacibdir".