Təbiət və tərbiyə şəxsiyyətin formalaşmasında iştirak edir MÜNASİBƏT BİLDİRİLDİ

“İnsanın xarakterini formalaşdıran əsas amil nədir — təbiət, yoxsa tərbiyə?" sualı uzun illərdir psixologiyada müzakirə mövzusudur". Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında psixoloq Tamila Axmedova deyib.

O bildirib ki, təbiət (genetika) və tərbiyə (mühit, ailə, cəmiyyət) bir-birindən ayrılmaz şəkildə insanın şəxsiyyətinin formalaşmasında iştirak edir: "Genetik kod bizə temperament, emosional həssaslıq və müəyyən davranış meylləri ilə "başlanğıc paketi" verir. Lakin bu ilkin potensialın necə reallaşacağı, necə yön alacağı tərbiyədən, uşaqlıq travmalarından, valideyn münasibətlərindən, sosial mühitdən asılıdır.

Bir uşaq qəzəbə meyilli ola bilər, bu, onun təbiətində var. Amma bu qəzəbi necə ifadə edəcək? Susacaqmı? Aqressiv olacaqmı? Yoxsa ünsiyyət yolu ilə ifadə etməyi öyrənəcək? Bu, artıq tərbiyənin nəticəsidir. Əslində, təbiət bizə kim ola biləcəyimizi göstərir, tərbiyə isə kim olduğumuzu müəyyən edir. Bu səbəbdən insanı başa düşmək üçün onun genetik irsini deyil, yaşadıqlarını, keçdiyi yolu dinləmək vacibdir. Çünki insanın xarakteri genlərin pıçıltısı və həyatın hayqırtısının birləşməsidir. Təbiət və tərbiyə arasında balans bir çox hallarda insanın həyatda necə bir yol seçəcəyini müəyyənləşdirir. Bəzən insanlar deyir: “Bu uşaq doğulandan belədir.” Bəli, bu mümkündür. Amma unutmayaq ki, uşaq doğulanda yalnız bir potensialla dünyaya gəlir. Bu potensial ya inkişaf etdirilir, ya da basdırılır.

Tərbiyə sadəcə “nə doğru, nə yalnış”ı öyrətmək deyil. Tərbiyə uşaqla necə danışdığımız, onu necə eşitdiyimiz, onun duyğularına necə cavab verdiyimizdir. Sevgi ilə böyüyən bir uşaq, rədd edilmə ilə böyüyən uşaqdan fərqli xarakter nümayiş etdirir. Bəzən genetik olaraq çox sakit və həssas bir uşaq, tənqidçi və sərt bir mühitdə yaşadığı üçün qorxaq və ya aqressiv olur. Bəzən isə genetik olaraq impulsiv olan bir uşaq, anlayışlı və səbirli valideynlərin dəstəyi ilə emosiyalarını idarə etməyi öyrənir.

İnsan şəxsiyyəti yazılmamış kağız deyil, amma necə yazılacağına qərar verə biləcəyimiz bir sətirdir. Təbiət bizə qələm verir, tərbiyə isə bu qələmlə necə yazacağımızı öyrədir. Ən gözəl cümlələri anlayış, şəfqət və dəstək mühiti yazır".