Tədqiqat : Qəhvə donor qanının keyfiyyətini aşağı sala bilər

Bakı, 15 sentyabr, AZƏRTAC

Səhər qəhvəniz sizi nəinki oyandıra, həm də donor qanınızı zəiflədə bilər. Böyük bir yeni tədqiqat göstərir ki, kofein qırmızı qan hüceyrələrinin keyfiyyətini azaldır və qanköçürməni xüsusilə onlara ən çox ehtiyacı olan xəstələr üçün daha az təsirli edir.

AZƏRTAC xarici mediaya istinadla xəbər verir ki, ümumilikdə araşdırmalar qəhvənin sağlamlıq üçün faydalı olduğunu göstərir. Bununla belə, Kolorado Universitetinin Anşutz Tibb Kampusu tərəfindən aparılan yeni araşdırma nəticəsində məlum olub ki, kofein donor qanın keyfiyyətini, eləcə də onun transfüzyonda effektivliyini azalda bilər.

Kolorado Universitetinin professoru Angelo D'Alessandro bildirib: “Biz kofeinin beyinə və mərkəzi sinir sisteminə təsiri haqqında çoxdan bilirik, lakin bu, onun qırmızı qan hüceyrələrinin biologiyasına təsirini nümayiş etdirən ilk genişmiqyaslı tədqiqatdır. Bu nəticələr göstərir ki, səhər bir fincan qəhvə kimi adi bir içki yığılan qanın keyfiyyətinə və xəstələrə transfüzyonda onun effektivliyinə əhəmiyyətli təsir göstərə bilər”.

Qan plazmadan, saman rəngli mayedən və əmələ gələn elementlərdən - qırmızı qan hüceyrələri, ağ qan hüceyrələri və trombositlərdən ibarətdir. Tərkibində su, zülallar, şəkər və digər maddələr olan plazma qanın həcminin təxminən 55 faizini təşkil edir, qalan təxminən 45 faizi olan formalaşmış elementlər isə onun tərkibində qalır.

ABŞ-ın “REDS RBC-Omics” qan bankı tərəfindən aparılan böyük araşdırmanın bir hissəsi olaraq, alimlər 13.091 qan donorunun qırmızı qan hüceyrələrini təhlil ediblər. Onlar saxlanılan qanda kofeinin səviyyəsini ölçüb, habelə onun qırmızı qan hüceyrələrinin metabolizmasına, hemolizinə (hüceyrə parçalanması) və transfuziya nəticələrinə necə təsir etdiyini yoxlayıblar. Çox yüksək və ya çox aşağı qırmızı qan hüceyrələrinin kövrəkliyi aşkar edilən 643 donor geri çağırılıb və bir neçə saxlama müddətində təkrar emal etməyə imkan verən təkrar donorluq (10, 23 və 42 gün) tələb olunub.

Tədqiqatda iştirak edən səkkiz sağlam könüllü bir fincan qəhvə içib və sonra kofeinin qırmızı qan hüceyrələrinə qısamüddətli təsirini izləmək üçün əvvəl və sonra qanlarını yoxladıblar. Laboratoriyadakı tədqiqatçılar kofeinin qırmızı qan hüceyrələrinin əsas yolları ilə, xüsusən də ADORA2b siqnal yolu ilə (adətən qırmızı qan hüceyrələrinin stresə və hipoksik və ya aşağı oksigen şəraitinə uyğunlaşmasına kömək edən reseptor) və G6PD fermentinin (qırmızı qan hüceyrələrini oksidləşdirici zədələrdən qoruyan) fəaliyyəti ilə necə qarşılıqlı əlaqədə olduğuna baxıblar.

Qəhvə qırmızı qan hüceyrələrinin sağ qalması və oksigeni səmərəli şəkildə daşıması üçün zəruri olan əsas enerji molekullarının, adenozin trifosfatın (ATP) və 2,3-bifosfogliseratın (2,3-BPG) səviyyəsini azaldır. Nəticədə qəhvə içənlər qan hüceyrələrinin məhvinə daha çox həssasdırlar və bu, qan köçürülən pasiyentin toxumalarının oksigen təchizatına mənfi təsir göstərir.

Xüsusilə ADORA2b geninin daşıyıcıları kimi genetik meylli donorlarda pisləşmə riski yüksəkdir. Kofein bu reseptoru bloklayır, bununla da qırmızı qan hüceyrələrini lazımi müdafiədən məhrum edir, həmçinin G6PD antioksidant fermentinin fəaliyyətini boğur. Faktorların bu birləşməsi qanın keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.