“Tramp qlobal iqtisadiyyat üçün ən mənfi ssenarini işə saldı” KRAYEV

Beynəlxalq ekspert: “Nə qədər dahi olsanız da, nə qədər böyük iqtisadçı olsanız da, sistemə qarşı çıxa bilməzsiniz”

ABŞ Prezidenti Donald Trampın “tarif müharibələri” adlandırılan ticarət müharibəsini başlatması dünyada şok effekt yaradıb. Artıq Amerikanın müttəfiqləri belə cavab tədbirlərinə hazırlaşırlar. Ekspertlər hesab edirlər ki, bu ticarət müharibəsi qlobal böhranla nəticələnəcək. Ukrayna “Prizma” Xarici Siyasət Şurasının Şimali Amerika proqramının direktoru Oleksandr Krayev UNIAN-a müsahibəsində ABŞ-ın ticarət müharibəsi başlatmasına dünyanın reaksiyasının necə olacağı haqqında danışıb. AYNA.AZ sözügedən müsahibəni istinadla təqdim edir:

- Cənab Aleksandr, sizcə, ABŞ-ın görünməmiş faiz dərəcəsi ilə bir çox ölkələrə tarif tətbiq etmək qərarına reaksiya necədir?

- Prinsipcə, biz artıq reaksiyanı görürük. Bu tariflərdən ən çox təsirlənənlər artıq öz cavab tariflərini tətbiq etməyə başlayırlar. İlk növbədə, bunlar Kanada, Çin, Avropadır. Düşünürəm ki, başqaları da bu addımları atacaq.

Məsələn, Trampın siyasətini dəstəkləyən İsrail ABŞ-dan gələn bütün malların rüsumunu qaldırdı. Amma İsrail yenə də bütün mallarına 17% rüsum aldı. Vəziyyət hətta Trampın tərəfdarları baxımından da tamamilə absurd görünür... İndi kimsə danışıqlar aparmağa çalışacaq, kimsə eyni tarifləri tətbiq edəcək, kimsə sadəcə olaraq Trampa fərqli təzyiqlər göstərəcək. Ancaq bu və ya digər şəkildə indi hamı Trampla danışmağa başlayacaq.

- Yəni bu, bir növ “Tramp diplomatiyası”dır?

- Nə qədər paradoksal səslənsə də, prinsipcə, onun etdiyi hər şey diplomatikdir. Obrazlı desək, bu vəzifələr bir növ dəvətdir: bizə, amerikalılara bir şey təklif edin ki, biz sizi yaxşı insanlar hesab edək, müvafiq olaraq, tarifləri sizin üzərinizdən götürək və ünsiyyətimizə davam edək. Bu danışıqların hansı formatda və ya tipdə ola biləcəyini söyləmək çətindir, lakin hər şeyi danışıqlar həll edəcək. Hamının Vaşinqtona getməsi, telefon zəngləri etməsi və bu problemi hansısa yolla həll etməyə çalışması üçün hər şey edildi.

- Bu ticarət müharibəsi ABŞ-a da böyük təsir göstərəcək?

- Yalnız qərarın ilk saatlarında dünyanın ümumi ticarət dövriyyəsi iki trilyon dollar azaldı. Nə qədər irəli getsən, bir o qədər pis olacaq. Bazarların düşəcəyini, aktivlərin azalacağını, faizlərin yüksələcəyini, qiymətlərin nəzarətdən çıxacağını görəcəyik... Qısacası, Tramp qlobal iqtisadiyyat üçün təsəvvür edilə bilməyəcək ən mənfi ssenarini işə saldı.

ABŞ bazarı artıq darmadağındır. Əgər ABŞ bazarında “qan” tökülürsə, yəni bütün qiymətlər düşürsə, bunun dəfedici təsiri var. "Dalğalar" su boyunca yayılır və bütün bazarlara təsir edir. Çünki qloballaşan iqtisadiyyat zarafat deyil. Əgər Tramp qloballaşan iqtisadiyyatı bağlaya və qapalı rejimlərə keçirə biləcəyini düşünürsə, yanılır. Nə qədər dahi olsanız da, nə qədər böyük iqtisadçı olsanız da, sistemə qarşı çıxa bilməzsiniz. Və buna görə də Trampın indi etdiyi sistemə ziddir. Bu sistemdəki virus kimidir və bu virus onun başına oyun açacaq.

- Amerikanı bütün bu tədbirləri dərhal ləğv etməyə çağıran Çinin addımlarını necə qiymətləndirirsiniz?

- Bu, tamamilə gözlənilir. Çin və ABŞ arasında yeni ticarət müharibəsinin başladığı gözlənilir. Tramp ilk prezidentlik müddəti bitdikdən sonra bunu vəd edir. Gözlənildiyi kimi, Çin Amerikanı təslim olmağa çağırır. Gözlənilir ki, Çin indi də oxşar tariflərlə cavab verəcək... Bunda təəccüblü heç nə yoxdur. Bu, klassik “Soyuq müharibə” qarşıdurmasıdır.

- Bəs Avropa İttifaqının reaksiyası necədir?

- Mən deyərdim ki, avropalılar düzgün iş görürlər. Tariflərə cavabın gecikməsi onların heç nə etməyəcəkləri anlamına gəlmir. Bu, sadəcə olaraq o deməkdir ki, onlar indi qeyri-rəsmi kanallar vasitəsilə amerikalılarla dəqiq nə edəcəklərini və bunun ABŞ-a nə qədər zərər verəcəyini bildirirlər. Bundan əlavə, yadda saxlamaq lazımdır ki, avropalılar Vaşinqtonla anlaşa bilərlər. Məsələn, Çinlə bir növ razılaşmaya gedəcəkləri mövzular var. Tutaq ki, onlar avtomobil və ya enerji bazarlarını və ya öz texnoloji nailiyyətlərinin bəzi hissələrini çinlilərin üzünə açır. Yəni avropalıların rıçaqları çoxdur. İndi onların vəzifəsi bu rıçaqları amerikalılara elə təqdim etməkdir ki, danışıqlara başlasınlar.