Trampın rəhbərliyi altında ABŞ ın NATO dan çıxması nə ilə nəticələnə bilər? Business Insider

"Hüquqi nəticələrdən asılı olmayaraq, ABŞ-ın hətta qismən geri çəkilməsi Alyansa zərər vura bilər..."

Donald Trampın sabah vəzifəyə başlayacaq yeni seçilmiş prezident olaraq ABŞ-ın NATO-dan çıxması qərarı, ehtimal ki, hüquqi mübahisələrə səbəb olacaq.

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "Business Insider" nəşri üçün yazdığı məqalədə politoloq və müdafiə sahəsində ekspert Maykl Pek bəyan edib.

Trampın prezidentliyi dövründə ABŞ-ın NATO-dan çıxması ilə bağlı debatlar ABŞ-ın hakimiyyət qolları arasındakı mürəkkəb qarşılıqlı təsirləri və prezidentin xarici siyasətdəki səlahiyyətlərinə dair hüquqi qeyri-müəyyənlikləri gündəmə gətirir. Tramp bu addımı qeyri-rəsmi olaraq dilə gətirsə də, qanunverici və məhkəmə maneələri, eləcə də qlobal təhlükəsizlik üçün potensial nəticələr bu qərarı həyata keçirmək qabiliyyətinə şübhə yaradır.

Hüquqi qeyri-müəyyənlik

ABŞ Konqresinin 2020-ci ildə qəbul etdiyi 1250A maddəsi ilə prezidentin ABŞ-ı Konqres və ya Senatın üçdə iki hissəsinin razılığı olmadan NATO-dan birtərəfli qaydada çıxmasına qadağa qoyub. Bu müddəa xüsusən artan təhlükələr fonunda ABŞ-ın Alyansdakı rolunu qorumaq istəyini vurğulayır.

Eyni zamanda, ABŞ Konstitusiyası beynəlxalq müqavilələrdən çıxma prosedurunu dəqiq şəkildə tənzimləmir ki, bu da hüquqi qeyri-müəyyənlik yaradır. Xüsusilə "Youngstown Steel" (1952) işi üzrə qərarlar göstərir ki, məhkəmələr Konqresin hərəkətlərinə əsaslanaraq icra hakimiyyətinin iddialarını yenidən nəzərdən keçirə bilər. Bu halda, əgər Konqres NATO-da qalmaq istəklərini aydın şəkildə ifadə edərsə, prezidentin təşəbbüsü ilə Alyansdan çıxışı çətinləşdirə bilər.

Lakin Tramp administrasiyası başqa bir presedentə - Cimmi Karter administrasiyasının Tayvanla qarşılıqlı müdafiə müqaviləsindən çıxmasına istinad edib. O zaman Ali Məhkəmə müdaxilə etməkdən imtina edərək, məsələnin hüquqi deyil, siyasi xarakter daşıdığını bildirib. NATO məsələsinə də oxşar yanaşma tətbiq oluna bilər.

ABŞ-ın NATO-dan çıxmasının nəticələri

ABŞ-ın NATO-dan çıxması ciddi geosiyasi nəticələrə səbəb ola bilər, bunlar aşağıdakılardır:

- Kollektiv müdafiənin zəifləməsi. NATO Avropanı Sovet təcavüzündən qorumaq məqsədilə yaradılıb və əsasən ABŞ-ın hərbi gücündən asılıdır. ABŞ-ın rolunun azalması alyansa olan etibarı zəiflədə bilər.

- Rusiyanın təsirinin artması. NATO-da Amerika liderliyinin olmaması Kremlin Avropadakı təsirini artırmaq üçün əlavə imkanlar yarada bilər.

- Alyansda nizamsızlıq. ABŞ-ın rəsmi çıxışı olmadan belə, Tramp ölkənin təlimlərdə iştirakını minimuma endirə və ya Amerika zabitlərinin NATO strukturlarındakı rolunu azalda bilər ki, bu da alyansın fəaliyyətini zəiflədər.

Trampın Ədliyyə Nazirliyi 2020-ci ildə bəyan edib ki, müqavilədən çıxmaq prezidentin müstəsna səlahiyyətidir və Konqres tərəfindən məhdudlaşdırıla bilməz. Bu arqument xarici siyasətdə geniş icra səlahiyyətlərinin şərhinə əsaslanır.

Lakin bu yanaşma birmənalı deyil. Konqresin Tədqiqat Xidmətindən Karen Sokolun qeyd etdiyi kimi, məhkəmələr bu iddianı rədd edə bilər, çünki Konstitusiya müqavilələrin təsdiqlənməsində prezident və Senatın birgə rolunu nəzərdə tutur.

Hüquqi nəticələrdən asılı olmayaraq, hətta ABŞ-ın NATO-dakı iştirakının azalması Alyansa zərər vura bilər. ABŞ-ın NATO-dakı fəaliyyətinin azaldılması digər üzvləri kollektiv müdafiəyə töhfələrinin məqsədəuyğunluğuna şübhə etməyə məcbur edə bilər.