Üçtərəfli bəyanat Azərbaycanın ədalətli mübarizəsinin və siyasi qətiyyətinin nəticəsidir

Namiq Əhmədov,

YAP Xəzər rayon təşkilatının sədri 

10 noyabr 2020-ci ildə Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya arasında imzalanmış üçtərəfli bəyanat 44 günlük Vətən müharibəsinin rəsmi olaraq başa çatmasını təsdiq edən və Cənubi Qafqazda yeni geosiyasi reallıqlar yaradan mühüm sənəddir. Bu bəyanat Azərbaycanın beynəlxalq hüquqa əsaslanan ərazi bütövlüyünü bərpa etmək uğrunda apardığı mübarizədə tarixi qələbəni təsdiq etməklə yanaşı, Ermənistanın kapitulyasiyasını və Qarabağ münaqişəsinin həllində dönüş nöqtəsini ifadə edir. Üçtərəfli Bəyanatın əsas məqamları aşağıdakılardır:

Hərbi əməliyyatların dayandırılması: 2020-ci il noyabrın 10-dan etibarən tərəflər arasında hərbi əməliyyatlara son qoyuldu. Ərazi təhvil-təslimi: Ermənistan işğalda saxladığı Azərbaycan torpaqlarını - Ağdam, Kəlbəcər və Laçın rayonlarını heç bir döyüşsüz təhvil verməyə razılaşdı. Sülhməramlı qüvvələrin yerləşdirilməsi: Rusiya Federasiyasına məxsus sülhməramlı kontingent Qarabağda və Laçın dəhlizində təhlükəsizliyi təmin etmək üçün yerləşdirildi. Kommunikasiya xətlərinin açılması: Bəyanata əsasən, regionda iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin bərpası nəzərdə tutulmuşdur. Xüsusilə Zəngəzur dəhlizinin açılması Azərbaycanın qərb rayonlarını Naxçıvanla birləşdirmək baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır.

Üçtərəfli bəyanat Ermənistan üçün faktiki kapitulyasiya aktıdır. 44 gün ərzində Azərbaycan ordusu tərəfindən işğaldan azad edilmiş ərazilər Ermənistanın hərbi və siyasi uğursuzluğunu bir daha nümayiş etdirdi. Xüsusilə, Şuşa şəhərinin azad edilməsi Ermənistanın hərbi potensialının tamamilə tükəndiyini və münaqişənin hərbi fazasının Azərbaycanın üstünlüyü ilə sona çatdığını göstərdi. Ermənistan rəhbərliyinin hərbi və siyasi tənəzzülü nəticəsində Paşinyan hökuməti məcbur qalıb kapitulyasiya sənədini imzaladı. Üçtərəfli bəyanat Azərbaycanın tarixi qələbəsi kimi qiymətləndirilir və bubəyanatla aşağıdakı əsas üstünlüklər təmin olunmuşdur:

Ərazi bütövlüyünün bərpası: Azərbaycanın hərbi əməliyyatları 30 ilə yaxın davam edən Qarabağ münaqişəsini həll etdi. Bu bəyanat Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün beynəlxalq səviyyədə tanınması baxımından mühüm əhəmiyyətə malikdir. Beynəlxalq hüququn təmin olunması: Azərbaycan münaqişənin həlli üçün ədalətli və səmərəli hərbi-siyasi strategiya tətbiq etdi, BMT Təhlükəsizlik Şurasının 1993-cü il qətnamələrinin icrasını təmin etdi. İqtisadi və strateji üstünlüklər: Bəyanat Cənubi Qafqazda sülh və əməkdaşlıq üçün yeni imkanlar açdı. Zəngəzur dəhlizinin açılması Azərbaycanın Naxçıvanla quru əlaqəsini təmin etməklə yanaşı, region ölkələri arasında iqtisadi inteqrasiyanı sürətləndirəcək strateji layihədir. Zəngəzur dəhlizi kimi layihələr Azərbaycanın regionda iqtisadi təsirini artıracaq.

Ermənistanın kapitulyasiyası bu ölkə üçün dərin siyasi və sosial böhran yaratdı. Ermənistanın işğalçı siyasəti iflasa uğradı və bu daxildə siyasi sabitliyin pozulmasına səbəb oldu. Paşinyan hökumətinin məcbur qalaraq imzaladığı sənəd, Ermənistanın beynəlxalq hüquqa zidd fəaliyyətinin nəticəsi idi. Bəyanat regionda humanitar məsələlərin həlli üçün də əsas rol oynayır. Məcburi köçkünlərin öz yurdlarına qayıtması, infrastrukturların yenidən qurulması və regionun minalardan təmizlənməsi kimi proseslər artıq aktiv şəkildə həyata keçirilir. Üçtərəfli bəyanatın Ermənistan üçün əsas nəticələrini aşağıdakı kimi xarakterizə etmək olar:

Hərbi uğursuzluq: Ermənistanın ordusu ciddi itkilərlə üzləşdi. Siyasi böhran: Paşinyanın imzaladığı bəyanat ölkə daxilində geniş etirazlara səbəb oldu. Regional təcrid: Ermənistanın uzunmüddətli strateji mövqeyi zəiflədi.

10 noyabr 2020-ci il üçtərəfli bəyanatı Cənubi Qafqazda münaqişələrin həlli üçün yeni reallıqlar yaratmaqla, Azərbaycanın ədalətli mübarizəsinin və siyasi qətiyyətinin nəticəsidir. Ermənistanın kapitulyasiya sənədini imzalaması təkcə hərbi məğlubiyyət deyil, həm də beynəlxalq hüququn, haqqın və ədalətin təntənəsi kimi tarixə düşmüşdür. Bu bəyanatın icrası ilə regionda uzunmüddətli sülh və əməkdaşlıq perspektivlərinin yaranacağı gözlənilir.