Ukrayna müharibəsində Qarabağ variantı

Son günlərdə ABŞ və NATO arasında Ukrayna münaqişəsi ilə bağlı diplomatik gedişlər yeni bir mərhələyə qədəm qoyur. 

ABŞ Prezidenti Donald Trampın xüsusi nümayəndəsi, Ukrayna məsələsi üzrə məsləhətçi KitKelloq, Ukrayna ilə bağlı hazırlanan yeni planın təfərrüatlarını açıqlayarkən, əsas diqqətini NATO müttəfiqləri ilə aparacağı gizli danışıqlara yönəldəcəyini bildirib. 

"The Telegraph" qəzetinin məlumatına görə, Kelloq ABŞ-nin müttəfiqləri ilə geniş müzakirələr aparmaq və onların fikirlərini dinləyərək, Ukrayna ilə bağlı təkliflərin daha geniş konsensus əsasında formalaşmasını istəyir. 

Kelloq ABŞ administrasiyasının Ukraynaya dair planını sona çatdırmadan əvvəl, NATO müttəfiqləri ilə xüsusi danışıqlar aparacağını və onların bu münaqişə ilə bağlı nə düşündüklərini öyrənəcəyini bildirib. O, xüsusilə Avropa diplomatlarına, digər ölkələrin hökumətlərinin bu prosesdə necə iştirak edə biləcəyini müzakirə etmək niyyətində olduğunu vurğulayıb. 

NATO ölkələrinin narahatlıqlarını da nəzərə alaraq, Kelloq onları prosesdən kənarda qoymaq niyyətində olmadıqlarını və ABŞ-nin mövqeyini daha şəffaf etmək üçün müvafiq danışıqlar aparacağını bildirib. Maraqlı bir məqam isəKelloqun öz işini başa çatdırmadan əvvəl Münxen Təhlükəsizlik Konfransında Ukrayna ilə bağlı bir neçə təklif təqdim etməyi planlaşdırmasıdır. 

Təkliflərdən biri Ukraynaya verilən hərbi yardımı davam etdirmək, qarşılığında isə nadir torpaq resurslarına daxil olmaqdır. Bu təklif ABŞ-nin Ukraynaya dəstəyini saxlamağa davam edəcəyi, lakin digər ölkələrin də bu münaqişənin həllində daha fəal rol alması istədiyi mesajını verir. Eyni zamanda, ABŞ və Rusiya arasında danışıqların yaxınlaşması da gündəmdədir. 

Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov Ukrayna ilə bağlı gələcək danışıqların yalnız Rusiya üçün qanuni maraqların təmin edəcəyi bir şəraitdə mümkün olduğunu bəyan edib. Lavrov ABŞ-nin Ukraynanın mövqeyini gücləndirməyə çalışdığını, lakin Rusiya üçün ən vacib olan məsələni – onun qanuni maraqlarını müdafiə etməyi də vurğulayıb. Lakin bəzi ekspertlər və mətbuat orqanları arasında şübhələr yaranıb. 

Tramp xəbərsiz iş görür

“The Telegraph”-ın xəbərinə görə, ABŞ-nin Ukrayna üzrə xüsusi nümayəndəsi Kelloq Prezident Trampın Ukrayna lideri Volodimir Zelenski ilə yaxınlaşan görüşündən xəbəri olmadığını etiraf edib. Bu, Trampın danışıqları Kelloqun iştirakı olmadan aparmağa qərar verdiyi ehtimalını doğurur. Bu isə Kelloqun Tramp üzərində kifayət qədər təsirə malik olmaması və ya öz missiyasını uğurla həyata keçirə bilməməsi barədə narahatlıqlara səbəb olub. 

Təhlükəsizlik və diplomatiya məsələlərində məhz belə çəkişmələr və qərarsızlıqlar, gələcək müzakirələrin necə inkişaf edəcəyini və münaqişənin həlli prosesində kimlərin söz sahibi olacağını müəyyən edəcək. ABŞ və NATO-nun Ukraynanın gələcəyi barədə hansı addımlar atacağı hələlik dəqiq deyildir, amma bu gedişlər artıq dünya siyasətində yeni müstəvi yaratmağa başlayıb. 

Hər iki tərəf ABŞ və Rusiya arasında gərginliyin artdığı, Ukrayna məsələsinin isə daha mürəkkəbləşdiyi bir dövrdə, strateji müttəfiqlərlə münasibətləri diqqətlə idarə etməyə çalışır. 

“Heç bir plan olmayacaq”

Məsələyə fikirlərini bildirən ukraynalı politoloq Aleksandr Oxrimenko “Cümhuriyət”-ə bildirib ki, Münxen konfransında heç bir plan olmayacaq, lakin KitKelloq bəzi variantların olduğunu söyləyib və müxtəlif ölkələrin nümayəndələri ilə danışıqlar aparacaq:

“Hər bir ölkə öz fikirlərini təqdim edəcək, hansı planın olacağı haqqında müzakirələr aparılacaq. Daha sonra, Ukrayna Prezidenti Zelenski ehtimal ki, vitse-prezidentlə görüşəcək. Zelenskinin Trampla görüşəcəyi vaxt və yer haqqında isə məlumat yoxdur. Amma mümkündür ki, Zelenski Vaşinqtona uçub, Trampla danışacaq. 

Daha sonra müharibəni bitirmək üçün bir neçə variant ortaya çıxacaq və Trampın mühakiməsinə təqdim ediləcək. Yalnız bundan sonra plan təsdiqlənəcək və Tramp bunu təqdim edəcək, amma Münxendə deyil. Münxendə sadəcə müharibənin necə sona çatacağı daha geniş müzakirə ediləcək”.

Ekspert fərqli fikirlərin olduğunu da vurğulayıb: 

"Bir tərəfdən, Ukraynaya çoxlu silah vermək və Rusiyanı təslim olmağa məcbur etmək,digər tərəfdən, silah verməmək, və ya sülhməramlı qüvvələr göndərmək fikirləri. Bunlar arasında tərəfdarlar və əks fikirlər var. Mənim fikrimə görə, bu müzakirələr çox uzun sürəcək və hələlik müharibəni bitirmək üçün aydın bir plan yoxdur.

Düzdür, Trampdan belə bir bəyanat gəlib ki, o, razılaşma bağlamaq istəyir: 

Ukrayna 500 milyard dəyərində nadir torpaq materialları verir, o isə pul, silah və digər yardımları təmin edir. Amma bu, yalnız bir bəyanatdır və konkret razılaşmalar yoxdur. Əgər Zelenski Trampla görüşsə, bu məsələ müzakirə ediləcək və razılaşma şəklində konkretləşəcək".

100 gün də yetərli deyil

A.Oxrimenko bildirib ki, “Land-lease” proqramını yenidən başlatmaq haqqında ideyalar da çoxdur:

“Trampın ətrafında çoxlu məsləhətçilər və müxtəlif variantlar var. Bir şey aydındır: 24 saat ərzində bu məsələlər həll olunmayacaq, 100 gün də yetərli deyil. İndi belə bir vəziyyət var: 

“Zelenski bildirib ki, o, yalnız əraziləri azad etmək məqsədilə insanları döyüşə atmağa hazır deyil, çünki bu, daha böyük itkilərə səbəb ola bilər. 

Həmçinin, hamı başa düşür ki, Rusiya mütləq dağılacaq. Hal-hazırda mövcud olan bu "canavar" Sovet İttifaqı necə dağıldısa, Rusiyada da oxşar bir şey baş verəcək. O zaman, heç bir qan tökülmədən işğal altındakı əraziləri geri qaytarmaq mümkün olacaq. Ehtimal ki, Ukrayna rəhbərliyi bu planı müzakirə edir: Ukrayna ordusunu gücləndirmək və əraziləri qorumaq, yəni beləliklə gələcəkdə Rusiya yenidən hücum edə bilməyəcək. 

Bütün bunları etmək üçün isə hadisələrin təxirə salınmasına və zamanın təkamül etməsinə imkan vermək lazımdır ki, tarix öz səhvini düzəltsin və Rusiya Federasiyası dağılmağa başlasın. Müharibə davam edir, itkilər çox böyükdür və görünür, heç bir tərəf radikal qələbə qazana bilmir. Buna görə də vəziyyət belədir. Digər tərəfdən, Azərbaycan və Dağlıq Qarabağ məsələsinə baxmaq olar. Bəli, bir vaxtlar Ermənistan Dağlıq Qarabağın bir hissəsini işğal etmişdi. Hamı əmin idi ki, bu həmişəlikdir. Amma zaman keçdi və Azərbaycan ərazilərini geri aldı. Eynilə burada da oxşar bir şey ola bilər”.

Zor yolu ilə barışdırma taktikası

Ekspert hesab edir ki, hətta Çin belə Rusiyanın işğal etdiyi əraziləri tanımır və bütün bunları qanunsuz hesab edir. Halbuki Çin Rusiyanın ən yaxın müttəfiqlərindən biridir və bu fakt artıq çox şeyi izah edir:

"Sadəcə anlamaq lazımdır ki, Rusiya bu gün aqressor dövlət və süqut edən bir imperiyadır. O, içəridən zəifləyir və dağılma ehtimalı var. Çünki tarix göstərir ki, imperiyalar daxili problemlər səbəbindən çökür. Trampın “güc yolu ilə sülh” bəyanatlarına gəlincə, bu, klassik zor yolu ilə barışdırma taktikasıdır. O, dəfələrlə Rusiyaya qarşı sərt sanksiyalar tətbiq edə biləcəyini və bununla da onu geri çəkilməyə məcbur edəcəyini bildirib, amma hər şey yalnız bəyanatlar səviyyəsindədir. 

Əgər Rusiya çox sərt bir vəziyyətə salınsa, o, işğal olunmuş ərazilərdən çıxmağa məcbur olacaq. Bu, qaçılmazdır. Çünki əks halda, öz mövqeyini daha da pisləşdirəcək. Ancaq hələlik konkret addımlar atılmayıb. Trampın sanksiyaları nə zaman tətbiq edəcəyi, hansı miqyasda silah verəcəyi və ümumiyyətlə, Rusiyaya nə qədər təzyiq göstərəcəyi tam dəqiq deyil. Bəllidir ki, Rusiyada bu hadisələrə çox həssas yanaşırlar. 

Vacib məqamlardan biri də budur ki, hətta Çin belə bu müharibəyə açıq dəstək vermir və onu maliyyələşdirmək istəmir. Rusiya ilə müttəfiq olan Şimali Koreya isə elə də böyük güc deyil və ciddi təsir imkanlarına malik deyil. 

Müharibə uzanır və onun nə vaxt bitəcəyini söyləmək çətindir. Müxtəlif bəyanatlar verilsə də, proseslərin tezliklə yekunlaşacağı real görünmür. 

Münxendə keçirilən bu konfrans isə müəyyən aydınlıq gətirə bilər. Xüsusilə də hərbi tədarüklər, maliyyə yardımı və digər mühüm məsələlərdə hansı istiqamətdə qərarlar veriləcəyi bu tədbirdən sonra daha aydın olacaq”.

Səbinə Uğur
​​​​​​"Cebheinfo.az"