Ulu Öndər Heydər Əliyev və Azərbaycan dilinin inkişafı

Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi rəsmiləşdirilməsi və inkişafı ümummilli lider Heydər Əliyevin adı ilə sıx bağlıdır. Hər bir xalqın milli-mənəvi dəyərlərini yaşadan və inkişaf etdirən onun dilidir. Dil hər bir xalqın varlığının əsas, bəlkə də yeganə təminatçısıdır. Azərbaycan xalqının da ana dili onun milli varlığını müəyyən edən başlıca amillərdəndir. Ana dilimiz xalqın keçdiyi bütün tarixi mərhələlərdə onunla birgə olmuş, onun taleyini bölüşmüşdür. Əsrlər və qərinələr boyu xalqımızın əbədiliyinə xidmət edən ana dilimiz qədim tarixə malikdir. O, minilliklərin müxtəlif burulğanlarından alnıaçıq, üzüağ çıxaraq müasir dövrə gəlib çatmış ən böyük mənəvi sərvətimizdir. Ana dilimiz dövlət rəmzlərimiz – himn, gerb, bayraq kimi müqəddəsdir. Azərbaycan dilinin dövlət dili statusu qazanması uzunmüddətli tarixi prosesin nəticəsidir. XIX əsrin sonlarından etibarən milli oyanış hərəkatları çərçivəsində Azərbaycan dili ictimai-siyasi həyatda daha aktiv rol oynamağa başlamışdı. Lakin bu dilin dövlət idarəçiliyində əsas vasitəyə çevrilməsi yalnız XX əsrin sonlarında mümkün oldu.

1995-ci ildə qəbul edilmiş Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının 21-ci maddəsinə əsasən, Azərbaycan dili ölkənin dövlət dili kimi təsbit edildi. Bu maddədə qeyd olunur:

 "Azərbaycan Respublikasının dövlət dili Azərbaycan dilidir. Azərbaycan dövləti Azərbaycan dilinin inkişafını təmin edir."

Bu müddəa ilə Azərbaycan dili yalnız hüquqi status qazanmadı, həm də onun qorunması və inkişafı dövlət siyasətinin prioritet istiqamətlərindən birinə çevrildi.

Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi hüquqi statusu bir sıra qanunvericilik aktlarında da əksini tapmışdır. Bunlara aşağıdakılar daxildir:

“Dövlət dili haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu (2002) – Bu qanun Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi işlənməsi, qorunması və inkişaf etdirilməsi ilə bağlı hüquqi tənzimləmələri əhatə edir.

Təhsil, kütləvi informasiya vasitələri, dövlət idarəçiliyi və məhkəmə sistemi kimi sahələrdə dövlət dilinin istifadəsi məcburi şəkildə təsbit edilmişdir. Terminologiya Komissiyasının fəaliyyəti ilə dövlət dili normativlərinin qorunması və lüğət tərkibinin zənginləşdirilməsi istiqamətində ardıcıl işlər aparılır. 1 Avqust tarixi həm də Azərbaycan əlifbasının latın qrafikalı versiyasına keçidi ilə bağlı mühüm mərhələni simvolizə edir. 1992-ci ildə Azərbaycan əlifbası latın qrafikasına keçdi və bu keçid milli dilin müasir texnologiyalara uyğunlaşdırılması baxımından əhəmiyyətli addım oldu. Əlifba dəyişikliyi dilin istifadəsinin genişlənməsinə və onun beynəlxalq səviyyədə tanınmasına xidmət etdi. 

Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi qəbul olunması aşağıdakı sahələrdə mühüm nəticələr doğurmuşdur:

Milli həmrəyliyin möhkəmlənməsi: Dövlət dili ümumxalq ünsiyyət vasitəsi kimi fərqli etnik qruplar arasında birləşdirici rol oynayır.

Təhsil və elmdə inkişaf: Azərbaycan dilində ali təhsil və elmi-tədqiqatların aparılması dövlət dilinin intellektual səviyyədə inkişafına şərait yaradır.

Mədəniyyətin qorunması: Dil vasitəsilə xalqın mədəni irsi – ədəbiyyat, folklor, tarix və adət-ənənələr gələcək nəsillərə ötürülür.

Azərbaycan dilinin dövlət dili statusu qazanması və bu statusun hüquqi, siyasi və mədəni müstəvidə möhkəmləndirilməsi milli dövlətçilik tarixində dönüş nöqtələrindən biridir. 1 Avqust – Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili günü, bu tarixi əzəməti xatırlamaq və dilin inkişafı istiqamətində atılan addımları dəyərləndirmək üçün əlamətdar gündür. Azərbaycan dili təkcə ünsiyyət vasitəsi deyil, həm də milli kimliyin qoruyucusudur. Dövlət səviyyəsində bu dəyərlərin yaşadılması gələcək nəsillərə yönəlmiş mühüm missiyadır. İnkişaf etmiş və zəngin dil mədəniyyətinə sahib olan xalq əyilməzdir, ölməzdir və böyük gələcəyə malikdir. Ona görə də xalqımıza ulu babalardan miras qalan bu ən qiymətli milli sərvəti hər bir Azərbaycan övladı göz bəbəyi kimi qorumalı, daim qayğı ilə əhatə etməlidir.

Kənan Quliyev,

Yeni Azərbaycan Partiyası Laçın rayon təşkilatının məsləhətçisi