Uzun iş saatının sağlamlığa ZİYANI

“Peşə və Ətraf Mühit Təbabəti” jurnalında onlayn dərc olunan yeni bir ilkin tədqiqatın nəticələrinə görə, uzun iş saatları beynin strukturu üzərində nəzərəçarpacaq dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Xüsusilə, bu dəyişikliklər iş yaddaşı, emosional tənzimləmə və problemlərin həlli kimi icra funksiyaları ilə əlaqəli beyin bölgələrində müşahidə olunub. Tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, xroniki olaraq uzun müddət işləmək, yəni həftədə 52 saat və ya daha çox işləmək, idrak və emosional sağlamlığa təsir edə biləcək neyroadaptiv dəyişikliklərə yol aça bilər. Bu müşahidələr beynin spesifik sahələrində struktur fərqləri üzə çıxaran neyroimaging texnikaları – voksel əsaslı morfometriya (VBM) və atlas əsaslı analiz – vasitəsilə aparılıb.

News24.az AZƏRTAC-a istinadən xəbər verir ki, tədqiqat Gachon Regional Peşə Kohort Tədqiqatı (GROCS) çərçivəsində aparılıb və tibb işçiləri üzərində fokuslanıb. Tədqiqatda 110 iştirakçı yer alıb, onlardan 32 nəfəri uzun iş saatlarına məruz qalan, 78 nəfəri isə standart iş saatlarında çalışan şəxslər olub. Qeyd olunur ki, uzun saatlarla işləyən iştirakçılar daha gənc, daha yüksək təhsilli və iş stajı daha az olan şəxslər idi.

Nəticələr göstərib ki, uzun iş saatları ilə işləyənlərdə beyin bölgələrində, xüsusən də icra funksiyası və emosional tənzimləmə ilə bağlı sahələrdə əhəmiyyətli struktur dəyişikliklər baş verib. Məsələn, atlas əsaslı analiz orta frontal girusda 19 faiz həcm artımı qeydə alıb. Bu sahə diqqət, iş yaddaşı və dil emalı ilə əlaqəli frontal lob funksiyalarında iştirak edir. Eyni zamanda, VBM analizi diqqət, planlaşdırma və qərar qəbul etmədə rol oynayan üstün frontal girus və emosional emal və özünüdərk funksiyaları ilə əlaqəli insulada da dəyişikliklər aşkarlayıb. Tədqiqatçılar bu nəticələrin müşahidə xarakteri daşıdığını və səbəb-nəticə əlaqəsini tam təsdiqləmədiyini vurğulayırlar. Uzunmüddətli və daha genişmiqyaslı tədqiqatların aparılması, bu struktur dəyişikliklərin uzun iş saatlarının nəticəsimi, yoxsa əvvəlcədən mövcud olan meyillərdən qaynaqlanması sualına aydınlıq gətirə bilər. Buna baxmayaraq, müəlliflər bildirirlər ki, bu tapıntılar peşə stressinin beyində neyroadaptiv reaksiyalar doğurması ehtimalını gündəmə gətirir və uzun iş saatlarının koqnitiv və emosional pozuntular üçün potensial bioloji əsasını ortaya qoya bilər.

Tədqiqatın nəticəsi olaraq vurğulanır ki, həddindən artıq işləmə hallarına peşə sağlamlığı baxımından yanaşmaq, iş yerlərində sağlam iş saatı siyasətlərinin formalaşdırılması və bu sahədə profilaktik tədbirlərin görülməsi olduqca vacibdir.