Yad mənşəli obyektləri tanımağın dörd yolu

Astrofiziklər Günəş sistemində aşkarlanan yeni ulduzlararası obyektlər fonunda onların təbiətinin müəyyənləşdirilməsi ilə bağlı mübahisələri yenidən gündəmə gətiriblər. Məsələ xüsusən 3I/ATLAS adlı obyektin müşahidəsi ilə aktuallaşıb. Elm adamları bildirirlər ki, belə cisimlərin kometa və ya asteroid deyil, yad sivilizasiyaya məxsus süni ar­tefakt ola biləcəyini göstərən dörd əsas əlamət mövcuddur.

Qeyd edək ki, 2017-ci ildə aşkar edilən və hələ də müzakirə mövzusu olan Oumuamua bu mövzunun aktuallığını artırmışdı. Obyektin uzunluğu təqribən 230 metr, eni isə 35 metrdir. Bu qədər uzunsov formaya malik cisim əvvəllər müşahidə edilməyib. Bundan başqa, Oumuamua-nın hərəkəti zamanı sürətlənməsi alimlər üçün izahı çətin fenomen olub. Hesablamalara görə, sürət dəyişikliyi yalnız uçucu maddələrin püskürməsi ilə izah oluna bilərdi, amma obyektin ətrafında bunun əlamətləri müşahidə edilmədi. Buna görə də onu “qaranlıq kometa” adlandırırlar, yəni maddələri demək olar ki, tükənmiş, lakin hələ də az miqdarda su və qaz ehtiva edən göy cismi.

3I/ATLAS isə elm ictimaiyyətinə yeni mülahizələr üçün zəmin yaradıb. Astrofiziklər diqqət çəkirlər ki, bu obyekt demək olar ki, Günəş sistemində planetlərin hərəkət etdiyi ekliptika müstəvisində irəliləyir və xüsusi ilə Yupiter, Mars və Veneraya yaxınlaşır, lakin Yerə yaxın düşməkdən “çəkindiyi” müşahidə olunur. Bu isə bəzi alimlərə görə, gizli hesablanmış qravitasiya manevrlərinə bənzəyir.

Maraqlı nümunələrdən biri 2001-ci ildə baş verib. O zaman 2001 DO 47 adlı “asteroid” aşkar edilmişdi. Sonradan məlum oldu ki, bu, əslində, Günəş küləyini öyrənmək üçün göndərilmiş və hələ də fəaliyyət göstərən WIND zondu idi. Alimlər bunu kosmosda təbii obyektlə texnogen obyektin bir-birinə nə qədər bənzəyə biləcəyinin parlaq nümunəsi kimi qiymətləndirirlər.

ABŞ-da fəaliyyət göstərən bir qrup astrofizik arxiv.org portalında dərc olunan məqalədə dörd əsas əlamət sadalayaraq belə obyektlərin süni mənşəli ola biləcəyini vurğulayıb. Birinci əlamət gözlənilməz sürət və ya istiqamət dəyişikliyidir ki, bu da yalnız süni hərəkətverici vasitələrlə mümkündür. Məsələn, WIND zondu məhz belə tanınmışdı. İkinci göstərici isə işığın əks olunması və ya infraqırmızı şüalanmadır. Əgər obyektin səthində metal, şüşə və ya istilik buraxan texniki elementlər varsa, teleskoplarla qeydə alına bilər. Üçüncü əlamət qeyri-adi forma — silindr, disk və ya sfera ola bilər. Bu xüsusiyyət, adətən, obyektin öz oxu ətrafında fırlanması zamanı parlaqlıq dəyişikliklərindən müəyyənləşdirilir. Dördüncü əlamət isə darzolaqlı radio siqnallar və ya lazer işıqlarıdır.

Oumuamua üzərində aparılan müşahidələrdə belə siqnallar qeydə alınmasa da, alimlər hesab edirlər ki, Günəş sisteminə daxil olan hər yad obyekt diqqətlə izlənməli və bütün mövcud vasitələrlə araşdırılmalıdır. Yaxın gələcəkdə Çilidə istifadəyə veriləcək Vera Rubin Rəsədxanasının gücü və yüksək həssaslığı sayəsində bu cür ulduzlararası obyektlərin aşkarlanması artıq gündəlik müşahidə işlərinə çevriləcək.

S.ELAY

XQ