Yaşıl enerji: “SOCAR Green” nə vəd edir?

Məlum olduğu kimi, bu il Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişikliyi Konfransına (COP29) ev sahibliyini ölkəmiz edir. Bu, 2023-cü ilin 30 Noyabr-12 Dekabr tarixlərində Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Dubay şəhərində keçirilən və COP28 adlandırılan 28-ci konfransda bəlli oldu. Konfransda dünyanın 195 ölkəsindən təxminən 97 min nəfərdən çox nümayəndə heyəti iştirak etdi. İştirakçılar əsasən dövlət rəsmiləri, özəl sektoru təmsil edənlər, alimlər, tədqiqatçılar, ekspertlər, mətbuat nümayəndələri və digər əlaqədar tərəflər olub. Hazırda Bakıda keçirilən COP29 konfransı çərçivəsində ölkəmizin, dünyanın təxminən 190-dan çox ölkəsini təmsil edən 80-100 min nəfərə qədər nümayəndə heyətini qəbul etdiyi bildirilir.

COP-un missiyası konvensiyadan irəli gələn tələblərin, tövsiyələrin icrasına nəzarət etməkdir. Bu tələblər əsasən qlobal istiləşmə tempini səngitmək, qlobal istiləşməyə məruz qalan ərazilərin adaptasiyasına dəstək olmaq və 2050-ci ilə qədər “0” emissiyaya nail olmaqdır. Hər il keçirilən konfransa (COP) rəhbərlik və ev sahibliyi BMT-nin 5 regional qrupunu təmsil edən 198 ölkənin səsverməsi ilə seçilir. Bunlar Afrika ölkələri, Asiya ölkələri, Latın Amerikası və Karib ölkələri, Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələri, Qərbi Avropa və digər ölkələrdir.

Bu il konfransa ev sahibliyi edəcəyimiz bəlli olduqdan sonra rəsmi Bakı bərpa olunan və yaşıl enerjiyə keçid üçün ilin əvvəlindən bəri bir sıra vacib addımlar atdı. Bu addımlardan ən birincisi Azərbaycan Prezidentinin 25 dekabr 2023-cü il tarixli sərəncamı ilə 2024-cü ilin “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” elan edilməsi oldu. Bundan sonra 16.5 milyon dollarlıq kapitalı olan “SOCAR Green“ MMC yaradıldı. Sözügedən sərəncamdan irəli gələn tapşırıqlar çərçivəsində təsis olunan şirkətin əsas məqsədi SOCAR-ın strateji bərpaolunan enerji layihələrinin effektiv idarə edilməsi, bu sahədə beynəlxalq tərəfdaşlar ilə əməkdaşlıq imkanlarının genişləndirilməsi, habelə neft-qaz əməliyyatlarında dekarbonizasiya proseslərinə dəstək göstərməkdir.

“Socar Green”, bərpaolunan enerjinin istehsalı, karbon emissiyalarının azaldılması, utilizasiyası kimi layihələrin icrası, ölkə üzrə karbon emissiyasının azaldılması üçün strateji yol xəritələrinin hazırlanmasını həyata keçirəcək. Həmçinin, şirkət, qeyd olunan sahələrdə beynəlxalq təcrübələrin öyrənilməsini və ölkəmizdə tətbiqini həyata keçirəcək.

Qeyd edək ki, "SOCAR Green” Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin “Masdar” şirkəti ilə birgə “Meqa” layihəsini həyata keçirir. İlkin mərhələdə quruda 1 QVt gücündə külək və günəş enerjisi layihəsi icra edilir. BP şirkəti ilə birgə “Şəfəq” layihəsi çərçivəsində Cəbrayıl rayonunda 240 MVt gücündə günəş enerjisi layihələri planlaşdırılır. Həmçinin “SOCAR Green” şirkəti vasitəsilə “ACWA Power”, “Masdar” və “Energy China” şirkətləri ilə birgə Naxçıvan Muxtar Respublikasında günəş və külək enerjisi layihələrinin icrası planlaşdırılır.

“SOCAR Green” şirkəti, adlarını qeyd etdiyimiz nüfuzlu şirkətlərlə əməkdaşlıq etməklə SOCAR üçün yeni biznes imkanlarının yaradılmasına, təbiətə zərər vermədən əldə edilən yaşıl enerji istiqamətli layihələrin Azərbaycanda və xaricdə həyata keçirilməsinə təkan verəcək. Bu istiqamətdə atılan addımlar həm də kadr bazasının formalaşdırılmasına və mövcud potensialın gücləndirilməsinə xidmət edir.

Bildiyimiz kimi, mədən yanacaqları Azərbaycan iqtisadiyyatının və sənayesinin əsasını təşkil edir. Qalıq yanacaqlardan əldə edilən gəlir Azərbaycanın ixrac gəlirlərinin təxminən 90%-ni təşkil edir və hökumətin ən böyük gəlir mənbələrindən biridir. Hər şeydən əvvəl, “Socar Green”in yaradılması COP29-dan çox Azərbaycan üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. “Socar Green” şirkətinin məqsədləri arasında günəş və külək enerjisi layihələri, yaşıl hidrogen istehsalı və karbon emissiyalarının azalmasına sərmayə qoymaq var. Bu investisiya Azərbaycana Aİ üzv dövlətlərinə yaşıl enerji ixracında daha etibarlı təfəfdaş kimi seçilməyə imkan verir.

Regionun ən böyük qaz ixracatçısı olan Azərbaycan üçün enerji təminatında yaşıl enerji alternativinin əlavə edilməsi, ölkəmizin enerji ixracına əlavə dəyər qatacaq. Azərbaycan Energetika Nazirliyi 2023-cü il üçün qaz, neft və elektrik enerjisi hasilatı göstəricilərinə görə, 2023-cü ildə Azərbaycanda 48,3 milyard kubmetr təbii qaz hasil edilib. Bu, 2022-ci illə müqayisədə 37% artım deməkdir. Bunun 12,9 milyard kubmetri “Azəri-Çıraq-Günəşli” yatağından, 26,2 milyard kubmetri “Şahdəniz” yatağından, 0,8 milyard kubmetri isə “Abşeron” yatağından hasil edilib.

SOCAR il ​​ərzində 8,4 milyard kubmetr qaz hasil edib. 2022-ci ildə bu rəqəm 8,1 milyard kubmetr təşkil edəcək. 2023-cü ildə qaz ixracı 23,8 milyard kubmetr təşkil edib. Bu, əvvəlki illə müqayisədə 5% artım deməkdir. Bunun 11,8 milyard kubmetri Avropaya, 9,5 milyard kubmetri Türkiyəyə, 2,5 milyard kubmetri isə Gürcüstana satılıb. Azərbaycanda 2023-cü ildə kondensat da daxil olmaqla ümumilikdə 30,2 milyon ton xam neft hasil edilib. Bu göstərici 2022-ci illə müqayisədə 7% azalıb.

“Azəri-Çıraq-Günəşli” yatağının payı 17,8 milyon ton olduğu halda, “Şahdəniz”in payı 4,3 milyon ton, “Abşeron”un payı isə 0,3 milyon ton olub. SOCAR-ın neft hasilatı 7,8 milyon ton olub. 2023-cü ildə neft ixracı 25,2 milyon ton olub. Bu, əvvəlki illə müqayisədə 5% azalma deməkdir. Azərbaycanda ümumi elektrik enerjisi istehsalı əvvəlki illə müqayisədə 1% artaraq 2023-cü ildə 29,3 TVt/saata çatıb. Bunun 27,2 TVt/saat istilik elektrik stansiyalarının, 1,8 TVt/saat su elektrik enerjisi, 57 GVt/saat külək, 79 GVt/saat günəş, 223 GVt/saat tullantı istilik qurğularının payına düşüb. Bu enerji istehsalının böyük hissəsini “Azərenerji” həyata keçirib.

İqtisadiyyatda və ölkə siyasətində atılan addımlar Azərbaycanın yaşıl enerjin və bu sahəyə yatırılan investisiyalar istiqamətində qərarlı olduğunu göstərir. Azərbaycanın bərpa olunan enerji potensialını qiymətləndirmək istəməsi ölkə üçün faydalı addımdır. Külək enerjisi fikri, Günəş, hidroenergetika, geotermal və biokütlə enerjisi kimi digər alternativ enerji mənbələrindən fərqli olaraq, istehsal çətinliyi, ətraf mühitə təsiri və tükənməzliyi səbəbindən istehsal üçün Azərbaycana ən uyğun variantdır. Abşeron yarımadası, Xəzər dənizinin sahilyanı əraziləri, Gəncə, Daşkəsən və Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur, Culfa rayonları ən yüksək külək enerjisi potensialına malik rayonlardır.

Günəş enerjisindən istifadənin inkişafı da Azərbaycanın bir çox regionlarında enerji problemini qismən həll edə bilər. Qeyd edək ki, günəş elektrik stansiyalarının səmərəliliyi ölkənin təbii iqlimindən və coğrafi mövqeyindən asılıdır. Bir il ərzində 1 m2 yerə düşən günəş enerjisinin miqdarı ABŞ-da 1500-2000 kVt/saat, Rusiyada 800-1600 kVt/saat, Çində 1800-2000 kVt/saat, 1200-1200 kVt/saatdır. kVt/saat Fransada 1400 kVt/saat, Azərbaycanda isə 1500-2000 kVt/saatdan ibarətdir. Göründüyü kimi, Azərbaycan torpaqlarına düşən günəş işığının miqdarı bəzi ölkələrlə müqayisədə çoxdur. Bu, ölkəmizdə günəş enerjisinə qoyulacaq investisiyaları dəyərli edir.

Qeyd edək ki, Azərbaycan BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasına tərəf olmaqla qlobal iqlim dəyişmələrinə qarşı mübarizədə qətiyyətli hədəflər planlayır. Ölkəmiz 1990-cı illə müqayisədə 2030-cu ilə qədər istixana qazlarının miqdarının 35 faiz azaldılmasını hədəfləyir. 2030-cu ildən sonra isə daha iddialı hədəf müəyyən edilib ki, bu da 2050-ci ilə qədər istixana qazlarının miqdarının 40 faiz azaldılmasından ibarətdir.

Lalə Mehralı

Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə "Ekologiya və ətraf mühitin mühafizəsi" istiqaməti çərçivəsində hazırlanıb