Yeni döyüş meydanları: Qazaxıstan və Ermənistanı Putinin əlindən kim ala biləcək?

Bu ölkələrin Kremlin təsir dairəsindən çıxması faktı davamlı ola bilməz. Putin isə bu ölkələri təslim olmağa məcbur etmək üçün istifadə edə biləcəyi sübut olunmuş vasitələrə malikdir.

Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsi postsovet məkanının əhəmiyyətli bir hissəsini Moskvanın orbitindən çıxarıb. Lakin bu, uzun sürməyəcək. Kreml bir atəş belə açmadan qonşu ölkələri qeyri-sabitləşdirə bilər.

Lent.az-ın məlumatına görə, bu barədə Yorktaun institutunun prezidenti Seta Kropsi və “Turan” araşdırma mərkəzinin direktoru Cosef  Epsteynin “The Washington Post” qəzetində dərc olunmuş materialında deyilir.

Müşahidəçilər Rusiyanın Ukraynaya hücumundan sonra Finlandiyanın NATO-ya qoşulmağa tələsdiyini, Moldovanın hibrid hücumlara hazırlaşdığını və Polşanın şərq cinahını gücləndirdiyini qeyd ediblər.

"Bütün bunlar boş yerə deyildi, amma ərazini ələ keçirmək və saxlamaq Kreml strateqlərinin gözlədiyindən daha baha başa gəlir. Ukrayna tipli işğalları başqa yerlərdə təkrarlaya bilməyən Rusiya ən yaxşı alətlərinə - gizli təsir kampaniyalarına, dezinformasiyaya, qeyri-sabitliyə, hərbi və kəşfiyyat yoxlamalarına əl atır", - analitiklər yazıblar.

Qeyd olunur ki, Moldova Moskvanın əsas laboratoriyası olaraq qalır və burada siyasi müdaxiləyə yüz milyonlarla avro xərclənib. İndi isə oxşar xəbərdarlıq əlamətləri şərqdən daha uzaqda - Qazaxıstan və Ermənistanda da ortaya çıxır.

Məqalədə deyilir: "Hər iki ölkə Rusiyanın ənənəvi təsir dairəsindədir. Hər ikisi Ukraynadakı müharibənin təsiri ilə bir-birindən uzaqlaşır. Və hər ikisi hazırda Kremlin narahatlıq siyahısında yüksək yerlərdədir".

Son aylarda Moskva regionda sabitliyi pozmaq səylərini artırıb. Qazaxıstanda rus agentləri etnik rusların çoxluq təşkil etdiyi şimalda iğtişaşlar yaratmağa çalışıblar. Ermənistanda isə hakimiyyət Kreml tərəfdarı olan bir iş adamını çevriliş cəhdində şübhəli bilinərək həbs edib, Rusiya kəşfiyyatı ilə əlaqədə ittiham olunan erməni kilsəsi isə hökumətə qarşı etiraz edib.

Bu fəaliyyət planı Moskvanın Ukraynadakı strategiyasını əks etdirir: rusdilli bölgələrdə narazılığı qızışdırmaq, dost oliqarxları maliyyələşdirmək və yerli kilsəni öz tərəfinə çəkmək.

Analitiklər hesab edirlər ki, Qazaxıstan xüsusilə həssasdır. Rusiya ilə ən uzun sərhədi bölüşür və Ukraynadan sonra ən böyük rus diasporuna ev sahibliyi edir.

Onlar qeyd ediblər ki, Rusiya qanunvericiləri və ekspertləri onun ərazi bütövlüyünü şübhə altına alıblar və Rusiya lideri Vladimir Putin bir dəfə ölkənin "heç vaxt dövlətçiliyi olmadığını" bildirib.

Bundan əlavə, Rusiya mediası müntəzəm olaraq Qazaxıstan hakimiyyətini "rusofobiyada" ittiham edir və etnik rusların qorunmasına çağırır - eyni bəhanə Ukraynanın Krım və Donbasında da istifadə olunurdu, analitiklər xatırladıblar.

Bu arada, analitiklər Qazaxıstanın silahlı qüvvələrinin Ukraynanınkından daha zəif və Rusiya ilə geniş sərhədinin müdafiəsiz olduğunu bildiyini vurğulayıblar. Putin hücuma başlamaya bilər, amma bunun üçün yol aça bilər.

Məqalənin müəllifləri hesab edirlər ki, Qazaxıstanın ən yaxşı müdafiəsi Çin, Türkiyə, Avropa İttifaqı və ən əsası ABŞ ilə birləşərək təcavüzün siyasi və iqtisadi xərclərini artırmaqdır.

Müəlliflər iddia edirlər ki, əgər Amerika şirkətləri və iş yerləri təhlükə altında olsaydı, Rusiyanın hücumu ehtimalı az olardı.

Vaşinqton Ermənistanda da oxşar hərəkət edə bilər. ABŞ-ın Ermənistan iqtisadiyyatına və infrastrukturuna yatırdığı investisiya sabitlik şəklində real fayda gətirərdi.

Analitiklər Rusiyanın Ermənistan və Azərbaycan üzərindəki təsirinin 2020-ci il Qarabağ müharibəsindən bəri zəiflədiyini, hər iki ölkənin Qərbə meyl etdiyini və bunun prezident Donald Tramp tərəfindən Ağ evdə imzalanan 2025-ci il sülh müqaviləsi ilə nəticələndiyini qeyd ediblər.

Putinin Qafqazdakı təsiri

Yayda "The Economist" jurnalı Ukraynadakı müharibənin Rusiyanın 200 ildir idarə etdiyi bölgədə təsirini itirməsinə səbəb olduğunu yazıb. Xüsusilə, Ukraynadakı müharibənin Rusiya üçün ən əhəmiyyətli nəticələrindən biri Cənubi Qafqazda təsirini itirməsi olub. Nəşr qeyd edirdi ki, bölgədə Kremlin artıq nəzarət edə bilmədiyi siyasi proseslər başlayıb.