Yuxuların sirri: Gördüklərimiz nədən xəbər verir?

Demək olar ki, hər kəsin müəyyən tezliklərdə cavabını soruşduğu yuxu mövzusu son dərəcə dərin dənizdir. Bu videoda bəşəriyyətin varlığından bəri araşdırılan, lakin qəti bir cavab tapılmayan yuxuların nə olduğu və niyə görüldüyü haqqında fikir əldə edə biləcəksiniz. Əgər hazırsınızsa, gəlin bu sirri araşdırmağa başlayaq.

Ümumiyyətlə yuxu nədir?

Bəzən yuxumuzda şirəli alma, bəzən qəzəbli öküz, bəzən dibsiz zülmət, bəzən də ucsuz-bucaqsız meşə görürük. Bütün bu görüntülər sadəcə beynimizin hiyləsidir? Yuxular yuxu zamanı şüuraltının təsiri altında baş verən vizual, eşitmə və emosional təcrübələr olaraq izah edilir. Yuxu zamanı beyin hələ də aktiv işləyir. 

Yuxuların qəti elmi izahı olmasa da, tədqiqatlar beyin fəaliyyəti, emosional emal və yaddaşın möhkəmlənməsi kimi proseslərlə əlaqəli olduğunu göstərir. Yuxuların mənası və təfsiri psixologiyada və müxtəlif mədəniyyətlərdə fərqlidir və hər kəsin yuxuları xüsusi olaraq öz həyatı və şəxsiyyəti üçün şərh edilməlidir.

Bəs biz niyə yuxu görürük?

Bu sualın dəqiq cavabı hələ ki yoxdur. Lakin alimlər və tədqiqatçılar yuxu görməyin iki əsas səbəbi ola biləcəyini düşünürlər. Bunlardan biri belə izah olunur:

Şüuraltı: Bu, insanın özü fərqində olmasa da beynində baş verən və hisslərinə, düşüncələrinə təsir edən proseslərdir. Alimlərin fikrincə, biz yuxuda gün ərzində yaşadığımız hadisələri, hiss etdiklərimizi və düşündüklərimizi “şüuraltı” şəkildə yenidən yaşayırıq. Yəni, bəzən yuxularla gün ərzində başımıza gələn hadisələr və ya hiss etdiklərimiz arasında gizli bir əlaqə olur. Bu da yuxunun beynimizdə həmin təcrübələri emal etməsinin bir yolu ola bilər.

Beyin Aktivliyi: Yuxuların yaranma səbəblərindən biri də beynin fəaliyyətidir. İnsan yuxuda olsa da, beyin tamamilə dayanmaz – o, müxtəlif funksiyalarını davam etdirir və müxtəlif dalğalarla işləyir. Yuxu zamanı beyin, gündəlik həyatda yaşadığımız hadisələri və hissləri “emal edir”, yəni onları təkrar nəzərdən keçirir və nizamlayır. Bu zaman şüuraltımızda olan düşüncələr, emosiyalar və xatirələr yuxu şəklində üzə çıxa bilər. Bəzən yuxular, insanın içində yaşadığı qorxu, narahatlıq, xoşbəxtlik və ya stress kimi hissləri simvolik şəkildə əks etdirir. Bu da bizim emosional tarazlığımızı qorumağa və stresin öhdəsindən gəlməyə kömək edir.

Bununla yanaşı, yuxular yaradıcılıqla da sıx bağlıdır. Bir çox məşhur sənətkarlar, musiqiçilər və alimlər ideyalarını yuxuda aldıqlarını bildiriblər. Məsələn, Dmitri Mendeleyev dövri elementlər cədvəlini yuxuda gördüyünü qeyd etmişdi.

Yuxular haqqında bəzi elmi faktlar da var.

1.Yuxuların böyük hissəsini unuduruq. İnsanlar yuxularının təxminən 50 faizini oyandıqdan 5 dəqiqə sonra, 90 faizini isə 10 dəqiqə ərzində unudur.

2.Görmə məhdudiyyətli insanlar da yuxu görür. Sonradan görmə qabiliyyətini itirən şəxslər vizual obrazları xatırlaya bilər. Anadangəlmə görmə əngəlli insanlar isə səs, toxunma və duyğular vasitəsilə yuxu görürlər.

3.Yuxularımızda yalnız tanıdığımız üzləri görürük. Beyin yeni üzlər yaratmır, biz yuxularımızda real həyatda gördüyümüz, bəzən isə xatırlamadığımız insan simalarını görürük.

4.Yuxuların hamısı rəngli olmur. İnsanların bir hissəsi yuxularını yalnız ağ-qara görür. Bu göstərici illər keçdikcə dəyişib və rəngli televiziyanın yayılması ilə rəngli yuxular artıb.

5.Gecə boyunca bir neçə dəfə yuxu görürük. Orta hesabla hər gecə 4-dən 7-yə qədər yuxu görmək mümkündür və bu, ümumilikdə 1-2 saat çəkə bilər.

6.Heyvanlar da yuxu görür. Araşdırmalar sübut edir ki, bəzi heyvanlar da insanlar kimi yuxu mərhələlərindən keçir. 

7.Kişi və qadınların yuxuları fərqlənir. Kişilər daha çox kişi obrazları, qadınlar isə həm kişi, həm də qadın obrazları görür. Kişilərdə daha çox aqressiv duyğular müşahidə olunur.

8.Xoruldamaq yuxu görməyə mane ola bilər. Elmi tam sübut olmasa da, bəzi araşdırmalar xoruldayan insanların daha az yuxu gördüyünü iddia edir.

9.REM mərhələsi – dərin yuxu mərhələsidir. Sürətli Göz Hərəkəti yəni, REM yuxunun standart mərhələsidir, bu müddət ərzində gözlər sürətlə hərəkət edir. REM yuxusu yeniyetmələrdə bütün yuxunun 20-25 faizini əhatə edir ki, bu da bir gecənin 90-120 dəqiqəlik yuxusuna bərabərdir. REM yuxusu zamanı bədən yuxuda hərəkət etsə də, realda heç bir hərəkət olmur, buna görə də bədən müvəqqəti “yuxu iflici” vəziyyətinə keçir. Yuxudan qorxu içində oyanmaq – xüsusilə də ürək döyüntüsü, tərləmə və ya nəfəs darlığı ilə – şüuraltında yığılan gərginliyin artıq bədəninizə də təsir etdiyini göstərir. Bu hal bəzən stress, narahatlıq, ya da keçmişdə yaşanmış travmaların hələ də təsir etməsi ilə bağlı olur. 

10.Alimlər arasında gördüyümüz yuxuların 6 saniyə çəkdiyini deyənlər olsa da, bunun 10-25 dəqiqə davam etdiyini söyləyənlər də var.

Məlum olur ki, yuxular emosional və psixoloji dünyamızda əvəzsiz yer tutur. Onlar bəzən ilham mənbəyi çıxış edir. Bəlkə də bu səbəbdəndir ki, yuxular həm insan ruhunun güzgüsü, həm də şüur aləminin ən sirli pəncərələrindən biri olaraq qalır. Və hər gecə yuxular vasitəsilə biz, öz daxili dünyamızla səssiz, amma bir o qədər də mənalı dialoqa giririk.

Həmidə İbrahimova