1300 ilin ən pis dövrü: 600 min insanın yararlandığı Qanq çayı quruyur

Hindistanda 600 milyon insan üçün həyati əhəmiyyət kəsb edən Qanq çayının quruması ilə bağlı böhran yaşanır. Bu, 1300 ilin ən pis dövrü hesab edilir.

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu barədə phys.org portalı yazıb.

Hindistanın Qandinaqar Texnologiya İnstitutu və Arizona Universitetinin tədqiqatçıları qurumanın əsas səbəbinin insan fəaliyyəti olduğunu müəyyən ediblər. Onlar həmçinin müəyyənləşdirib ki, cari quruma çayın tarixində qeydə alınmış hər hansı quraqlıqdan daha pisdir.

"Proceedings of the National Academy of Sciences" jurnalında dərc olunan araşdırmada elm adamları son 1300 il ərzində (700-cü ildən 2012-ci ilə qədər) çayın axınını yenidən qurublar. Onlar Musson Asiya Quraqlıq Atlası (MADA) məlumat dəstindən ağac halqalarını təhlil ediblər. Daha sonra çayın axınının xronologiyasını yaratmaq üçün bu ağac halqası məlumatlarını müasir qeydlərlə birləşdirmək üçün güclü kompüter proqramlarından yararlanıblar. Onun düzgünlüyünə əmin olmaq üçün onu sənədləşdirilmiş tarixi quraqlıq və qıtlıqlara qarşı iki dəfə yoxlayıblar.

Alimlər müəyyən ediblər ki, 1991-2020-ci illərdə Qanq çayının quruması 16-cı əsrdə baş vermiş əvvəlki ən pis quraqlıqdan 76% daha pisdir. Nəinki çay ümumilikdə quruyub, həm də quraqlıqlar indi daha tez-tez baş verir və daha uzun müddət davam edir. Tədqiqatçıların fikrincə, əsas səbəb insan fəaliyyətidir. Bəzi təbii iqlim nümunələri oyunda olsa da, əsas hərəkətverici qüvvə yay mussonunun zəifləməsidir.

Alimlər hesab edirlər ki, zəifləmə Hind okeanının istiləşməsi və antropogen aerozollardan havanın çirklənməsi kimi antropogen amillərlə bağlıdır. Bunlar fabriklərdən, nəqliyyat vasitələrindən və elektrik stansiyalarından gələn və yağışı yatıra bilən maye damcıları və kiçik bərk hissəciklərdir. Alimlər həmçinin aşkar ediblər ki, əksər iqlim modelləri şiddətli qurumaya doğru tendensiyanı hesablaya bilmir.

Tədqiqatçılar problemi həll etmək üçün iki əsas fəaliyyət kursu təklif edirlər. İqlim modelləri ilə onların faktiki tapıntıları arasındakı uyğunsuzluğu nəzərə alaraq, onlar insan fəaliyyətinin regional təsirini nəzərə almaq üçün daha yaxşı modelləşdirməyə çağırırlar.

Qanq çayı içməli, kənd təsərrüfatı istehsalı, sənaye istifadəsi və vəhşi təbiət üçün vacib su mənbəyi olduğundan, komanda potensial su çatışmazlığını azaltmaq üçün yeni adaptiv su idarəetmə strategiyalarının həyata keçirilməsini də tövsiyə edir.

Aydın