2026 cı ildə tikinti başlayır: ABŞ Zəngəzur yoluna maliyyə ayırdı

Ermənistan dəhlizi bloklaya bilməyəcək, əks halda “gülləni öz ayağına vuracaq”

"TRIPP layihəsi (və ya Zəngəzur dəhlizi) üçün Ermənistan-ABŞ birgə müəssisəsi yaradılacaq və strateji əhəmiyyətli məsələlərdə Ermənistanın qərarvermə hüququ olacaq". Bunu Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan deyib. Baş nazir bildirib ki, TRIPP iqtisadi bir proqramdır: "İnsanlar adətən investisiya qoyurlar ki, həm qoyulan məbləği, həm də müəyyən faiz gəliri əldə etsinlər".

Paşinyana görə, bu layihənin xüsusiyyəti odur ki, tikinti hüququnun müddəti bitdikdən sonra ərazidəki əmlak Ermənistanın mülkiyyətinə keçir, torpaq isə həmişə Ermənistanın mülkiyyətində qalacaq. O vurğulayıb ki, hazırda yolun keçəcəyi ərazinin (ABŞ-yə) icarəsi ilə bağlı iki ssenari müzakirə olunur: 99 illik və 49 illik. Paşinyanın fikrincə, regionumuzda heç bir güc maraqlı olmayacaq ki, bölgədə sabitliyi pozsun, çünki bu layihə hər kəs üçün əlverişlidir və hər kəsə fayda gətirir: "Əvvəllər böyük pessimizm vardı ki, layihəyə Gürcüstan, İran və Rusiya tərəfinin münasibəti necə olacaq, bilinmirdi. Amma avqustun 8-dən sonra mən bildirdim ki, Rusiya bu layihənin həyata keçirilməsində ən çox maraqlı tərəflərdən biridir və bu qiymətləndirmə də pessimizmlə qarşılandı. Amma gördük ki, Vaşinqton razılaşmaları nəticəsində Azərbaycanın Ermənistan üçün blokdan çıxardığı dəmir yolunun ilk istifadəçisi Rusiya oldu, bu, artıq Rusiyaya fayda gətirib. Layihə İran, Gürcüstan, Türkiyə, ABŞ, Mərkəzi Asiya ölkələri və Çin üçün də əlverişlidir". Paşinyan əlavə edib ki, Kopenhagendə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə razılaşıb ki, “Tramp yolu” layihəsi çərçivəsində bəlkə də ən tez həyata keçirilə biləcək hissə elektrik xətləri və qaz kəmərinin tikintisidir: "Bu, ilkin müzakirə idi; sonrakı müzakirələrdə bu məsələ daha konkret və aydın olacaq". Baş nazir deyib ki, layihənin həyata keçirilməsinə heç bir əngəl yoxdur: "Bütün problemli məsələlər Vaşinqton Bəyannaməsində əksini tapıb. Bizdən yalnız razılaşmanı icra etmək qalır və bunu icra etməmək üçün heç bir maneə yoxdur". Nikol Paşinyana görə, "Tramp yolu" həm sülh prosesinin yekun nəticəsi, həm də uzunmüddətli sülh üçün mühüm səbəbdir. 

Millət vəkili Rizvan Nəbiyev Sherg.az-a açıqlamasında bildirib ki, əvvəllər Mehri dəhlizi deyilən, daha sonra siyasi leksikonda "Zəngəzur dəhlizi" kimi yer alan və hazırda "Tramp marşrutu" adlanan layihənin əhəmiyyəti ondadır ki, bu yolla həm Orta Asiya bazarına, Çinə çıxış imkanları açılır, həm də Naxçıvan üzərindən Qərbə, Avropaya yol uzanır. Deputatın sözlərinə görə, əks təqdirdə istər dəmiryol, istərsə də avtomobil yolu sadəcə periferiya (köməkçi) xarakterli olacaq, yəni Ermənistanın bir nöqtəsini başqa bölgəsi ilə birləşdirəcək:

"Təbii ki, bu da əhəmiyyət kəsb etməyəcək. Ermənistan Türkiyəyə, Mersinə çıxmaqla Aralıq dənizi vasitəsilə dünya bazarına çıxış əldə edəcək. Eyni zamanda Araz dəhlizi vasitəsilə Fars körfəzinə alternativ imkanları yaranacaq. Zəngəzur dəhlizinin reallaşması zaman məsələsidir. 2026-cı ildə tikintiyə başlanmasını real hesab edirəm. Texniki əsaslandırma məsələləri artıq başlanıb. ABŞ maliyyə vəsaiti ayırıb. Söhbət 42 kilometrlik yolun tikintisindən gedir. Bir neçə ay ləngimə ilə Zəngəzur dəhlizinin istifadəyə verilməsi mümkündür. Burada söhbət dəmiryolundan gedir, elektrik xətləri və avtomobil yolları sonrakı məsələdir. Bölgədə coğrafi relyef baxımından çətinliklər var. Bəzi yerlərdə dəmiryol xətləri dağlara çox yaxın olduğundan paralelində ayrıca avtomobil yolunun çəkilişində müəyyən problemlər üzə çıxır. Nikol Paşinyanın seçki platformasında yer alan məsələlərdən biri Ermənistanı izolyasiyadan çıxarmaq və bunu "Tramp marşrutu" ilə identifikasiya etməkdir. Burada siyasi məqamlar da var. ABŞ-nin tərəfdaş kimi qazanılması Ermənistana siyasi dividendlər gətirəcək. Seçki ərəfəsində bu, çox vacib məqamlardır". 

Parlament üzvü vurğulayıb ki, tarixi Vaşinqton görüşündə imzalanmış bəyanatda "Tramp marşrutu"nun 3 istiqamətdə - ölkədaxili, ölkələrarası və beynəlxalq müstəvidə əhəmiyyəti vurğulanıb: "Ölkədaxili tələblərimiz aydındır. Bu tələb yüklərin və sərnişinlərin Naxçıvana maneəsiz gediş-gəlişinin təmin olunmasıdır. Ermənistan tərəfi sabah bu tələbi pozsa, cavab tədbirləri görüləcək. Lakin İrəvan buna getməz, çünki gülləni öz ayağına vurmuş olar. "TRİİP" layihəsi beynəlxalq dəhliz statusu alacaq. Ona görə də Ermənistanın bunu bloklamaq imkanları məhduddur. Digər yandan, Paşinyan "Tramp marşrutu" ilə sülh gündəliyini irəli aparmaq, Ermənistanın iqtisadi inkişafına töhfə vermək niyyətindədir. Gələcəkdə Azərbaycandan qaz almaq Ermənistanın təminatı, dövlətçiliyi üçün əvəzolunmazdır. Bu gün Ermənistanın Rusiya qazından asılılığı 90 faizin üzərindədir. Ermənistan üçün yaxın məsafədə və əlverişli qiymətlə alternativ qaz Azərbaycandadır. Mümkün enerji istehlakçısı və tədarükçüsü məhz Azərbaycandır. Sülh müqaviləsi imzalanarsa, iqtisadi münasibətlərdə intensivləşmə olarsa, bu, istisna olunmur".