Almaniyanın yeni “fəhlələri” Ostarbayterlər haqqında nə bilirik? Maraqlı KONKRET

İkinci Dünya müharibəsi dövründə Şərqi Avropa bütünlüklə Almaniyanın hökmranlığı altına keçdi. Bundan sonra Almaniyada “Ost Baş Planı” hazırlandı. Plana görə SSRİ-nin işğal edilən Avropa hissəsindən 85% əhali Qərbi Sibirə köçürülməliydi. Slavyanların yerini almanlar tutmalı idilər. Hitler həm də, Almaniya ərazisində işçi qüvvəsini “irqi cəhətdən aşağı” hesab etdiyi xalqların hesabına təmin etmək istəyirdi.

Hələ 1941-ci ildə Reyxdə işçi çatışmazlığı hiss olunmağa başlamışdı. Oktyabr ayında Hitler Sovet hərbi əsirlərinin əməyindən müharibə iqtisadiyyatının ehtiyacları üçün geniş miqyasda istifadə edilməsi üçün əmr verdi. Vermaxtın işğal etdiyi torpaqlarda hərbi əsirlər və mülki əhali müharibə aparmaq mənafeyinə görə alman iqtisadiyyatını işçi qüvvəsi ilə təmin etməli idi. Xüsusilə, döyüş bölgələrində tikinti batalyonlarına kömək etməli idilər. Reyxin özündə məcburi əməyin istifadəsi hələ o vaxt planlaşdırılmamışdı.

8 dekabr 1941-ci il tarixli 39 saylı Direktivdə Hitler silahlı qüvvələrə səfərbər edilən gənc alman işçilərini “tədricən hərbi əsirlər və qrup halında istifadə edilməli olan rus işçiləri ilə əvəz etmək ” əmrini verdi . “Silahlanma 1942” fərmanı blitskrieg konsepsiyasına son qoydu.

1941-ci ildə sovet hərbi əsirləri arasında ölüm halları çoxalmağa başladı. Bununla da nasistlər kəskin fəhlə çatışmazlığından əziyyət çəkdilər və vəziyyətdən çıxış yolu axtarıldı. Əsir düşən SSRİ vətəndaşlarının Reyxə kütləvi “axını”na 1942-ci ilin yazında start verildi. Əslində bu proses 1941-ci ilin payızında başlamışdı. Məsələn, “İmperator Kömür Assosiasiyasının” sədri Paul Pleiger mədən sənayesində 10-12 min ukraynalının əməyindən istifadə etmək üçün Goeringdən xüsusi icazə aldı. Pleigerin yaratdığı komissiya Krivoy Roqa getdi və başlamaq üçün 5 min ukraynalı əsiri Almaniyaya yola saldı.

24 fevral 1942-ci ildə ostarbayterlərlə bağlı ilk fərman imzalandı. Fərmanda qeyd edilirdi ki, kənd təsərrüfatında 380 min, sənaye üçün isə 247 min nəfər Reyxə çatdırılmalıdır. Bacarıqlı işçiləri “daşıyan” ilk qatar 1942-ci ilin yanvarında Stalinodan (Donetsk) Reynlandiyaya göndərildi. Sonra Xarkovdan, Novqorod vilayətindən, Kiyevdən əsirlərlə dolu qatarlar Almaniyaya yola salındı. Əsirlərin Almaniyaya çatdırılması və orada sistemli şəkildə bölünməsi ciddi nəzarətə götürüldü. Buna görə də 1942-ci ilin martında Türingiyalı Gauleiter Fritz Sauckel Əmək üzrə Baş Komissar vəzifəsinə təyin edildi.

Fritz Sauckel proqramları

Sauckel işçi çatışmazlığı problemini həll etmək üçün dörd proqram müəyyən etdi. Bunlar tarixdə “Sauckel Proqramları” kimi tanınır. Proqramlar bütün mövcud əmək ehtiyatlarının səfərbər edilməsini nəzərdə tuturdu. Birinci proqram 1942-ci ilin aprel-sentyabr, ikincisi 1942-ci ilin sentyabr-1943-cü ilin yanvar ayları, üçüncü proqram 1943-cü il, dördüncü proqram isə 1944-cü ili əhatə edirdi.

Artıq birinci proqramda SSRİ-dən 600 min insanın cəlb edilməsi vəzifəsi qoyulmuşdu. “… bütün mümkün vasitələrlə, o cümlədən məcburi əmək prinsipinin sərt tətbiqi ilə sürətləndirilməli olan ” işə 17-35 yaşlı kişilər qəbul edilirdi. Hər şey uğurla icra olunurdu. 1942-ci ilin sentyabrına qədər SSRİ-nin işğal edildiyi ərazilərdən Almaniyaya 970 mindən çox mülki əhali gətirildi.

İkinci proqramın icrası zamanı Almaniyaya yarım milyon ostarbayter daşındı. 1942-ci ilin dekabrında Əmək üzrə Baş Komissar Fürerə hesabatında bildirirdi: “Vəzifədə olduğum 9 ay ərzində Reyx 1 milyon 480 min işçi ilə təmin edilib”. Üçüncü proqramın sonunda Reyxdə 1 milyon 778 min 451 nəfər Ostarbayter var idi. Sauckelin dördüncü proqramı 4 milyon 200 min işçi, o cümlədən 600 min ostarbayter təmin etmək məqsədi daşıyırdı. 1944-cü il iyunun sonuna qədər Saukkelin proqramları ilə Şərqdən gətirilən işçilərin ümumi sayı 2 milyon 792 min 669 nəfər idi.

Nürnberq məhkəmələri zamanı 4 milyon 978 min 735 mülki şəxsin SSRİ-dən zorla çıxarıldığı qeyd edilib. Tarixçilərin bu rəqəmlə bağlı müxtəlif fikirləri var, hesablamalar 3 milyondan 5,5 milyon nəfərə qədərdir.