Astronomlar ulduzları udan qara dəliyin ən güclü partlayışını qeydə alıblar

Bakı, 4 noyabr, AZƏRTAC

Astronomlar supernəhəng qara dəlikdən qaynaqlanan ən böyük partlayışın səbəb olduğu enerjili parıltını müşahidə edirlər. Bu parıltının səbəbi onun çox yaxın məsafədə olan nəhəng bir ulduzu parçalayıb udmasıdır.

AZƏRTAC “Reuters” agentliyinə istinadla xəbər verir ki, tədqiqatçılar parıltının pik nöqtəsində Günəşdən 10 trilyon dəfə daha parlaq işıq olduğunu bildiriblər. O, Yer kürəsindən təxminən 11 milyard işıq ili uzaqda olan uzaq bir qalaktikanın içərisində yerləşən və Günəşin kütləsindən təxminən 300 milyon dəfə çox olan qara dəlik tərəfindən buraxılıb. İşıq ili işığın bir ildə qət etdiyi məsafədir (9,5 trilyon km).

Qara dəliklərin cazibə qüvvəsi o qədər güclüdür ki, onlar hətta işığın belə qaça bilməyəcəyi fövqəladə dərəcədə sıx cisimlərdir. Əksər qalaktikaların mərkəzində bir dəliyin olduğu düşünülür. Bu tədqiqatdakı qara dəlik olduqca böyükdür - məsələn, Süd Yolunun mərkəzindəki və Günəşin təxminən 4 milyon dəfə kütləsinə malik olan dəlikdən daha böyükdür.

Tədqiqatçılar bildiriblər ki, parıltının ən çox ehtimal olunan izahı qara dəliyin udduğu böyük bir ulduzdur. Ulduzdan gələn material içəri düşdükdə və qara dəliyin geri dönmə nöqtəsinə çatdıqda, enerji parıltısı yaranır.

Astronomlar hesab edirlər ki, həmin ulduz Günəşin kütləsindən 200 dəfəyə qədər böyükdür. Onlar bildiriblər ki, o, qara dəliyin ətrafında fırlanan ulduz populyasiyasının bir hissəsi ola bilər və qonşuluqdakı başqa bir obyektlə qarşılıqlı təsir nəticəsində çox yaxına göndərilib.

“Onun orijinal orbitində superkütləli qara dəliyin ətrafında daha böyük bir cisimlə toqquşması ağlabatan görünür və bu da onu əslində məhv edir”, - deyə çərşənbə axşamı “Nature Astronomy” jurnalında dərc olunmuş tədqiqatın aparıcı müəllifi, Kaliforniya Texnologiya Universitetinin astronomu Metyu Qrem bildirib. O əlavə edib ki, ulduz daha elliptik orbitə yerləşdirilib və bu da onu ən yaxın keçiddə superkütləli qara dəliyə daha da yaxınlaşdırıb.

Superkütləli qara dəliklər ulduzları cazibə qüvvəsi ilə içəri çəkən qaz və toz diski ilə əhatə olunub.

“Bütün hallarda ulduz superkütləli qara dəliyə o qədər yaxınlaşıb ki, “spagetti” kimi olub - yəni, cazibə qüvvəsi ona çox yaxınlaşdıqca, uzun və nazik hala gəlib. Daha sonra həmin material superkütləli qara dəliyin ətrafına düşərkən spiral şəklində fırlanıb”, - deyə Nyu-York Şəhər Universitetinin Manhetten İcma Kollecinin astronomu və tədqiqatın həmmüəllifi Saavik Ford bildirib.

Tədqiqatçılar qara dəliyin yaxınlığında orbitdə fırlanan ulduzların bəzi materialları cəlb edərək kütlələrini artıra biləcəyindən və onları qeyri-adi dərəcədə böyük hala gətirə biləcəyindən şübhələnirlər.

Onlar partlayışı Kaliforniya, Arizona və Havaydakı teleskoplar vasitəsilə müşahidə ediblər.