Autizm diaqnozlarının artmasının arxasındakı sirlər

Məsələn, ABŞ Xəstəliklərin Profilaktikası və Nəzarət Mərkəzinin (CDC) 2023-cü il hesabatına görə, 100 uşağın təxminən 1-də (təxminən 1.5%) autizm diaqnozu qoyulub ki, bu da 2000-ci illə müqayisədə 3 dəfə çoxdur. Bu artım valideynlər, müəllimlər və tibb işçiləri üçün həm çağırış, həm də narahatlıq mənbəyidir.

Əvvəllər autizm az tanınır və diaqnozlar gec qoyulurdu. Müasir diaqnostik meyarlar və erkən diaqnostika vasitələri, həmçinin valideynlərin məlumatlılığının artması autizm spektr pozuntusunu daha tez və düzgün müəyyən etməyə imkan verir. Bu, diaqnoz qoyulan uşaqların sayını artırır.

Tədqiqatlar göstərir ki, autizm spektr pozuntusunun inkişafında genetik faktorların əhəmiyyəti böyükdür. Eyni zamanda təkcə genetik amillər deyil, gen və ətraf mühitin qarşılıqlı təsiri autizmin səbəblərində rol oynaya bilər. Bəzi elmi araşdırmalar hava çirkliliyi, ağır metallar, kimyəvi maddələrə məruz qalma, hamiləlik zamanı infeksiyalar və bəzi dərmanların təsirinin autizm riskini artıra biləcəyini göstərir. Məsələn, 2022-ci ildə aparılan bir araşdırma göstərib ki, hamiləlik dövründə hava çirkliliyinə məruz qalmaq autizm spektr pozuntusu riskini 20% artırır.

Vaksinlərin autizmlə əlaqəsi mövzusu isə illərdir müzakirə olunur, lakin geniş tibb araşdırmaları və dünya səhiyyə təşkilatları bu iddianı tamamilə rədd edir. Məsələn, 2019-cu ildə “The Lancet” jurnalında dərc olunmuş böyük meta-analiz vaksinlərin autizmə səbəb olmadığını göstərib.

Autizm diaqnozlarının artması əsasən diaqnostika imkanlarının və məlumatlılığın artması ilə əlaqədardır. Eyni zamanda genetik və ətraf mühit faktorları mövcuddur, lakin bunlar barədə araşdırmalar davam edir. Erkən diaqnostika və müalicə imkanlarının genişləndirilməsi autizm spektr pozuntusu olan uşaqların həyat keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması üçün vacibdir.

Leyla Mirzə, Bizimyol.info