Azərbaycanın qeyri neft ixracında artım Sanksiyalar bizim üçün müsbət nəticə verib

İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin "İxrac icmalı"na əsasən, 2025-ci ilin yanvar-iyun aylarında Azərbaycanın qeyri-neft sektoru üzrə ixracı 2024-cü ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 9.9 faiz artaraq 1.8 milyard ABŞ dolları təşkil edib. 2025-ci ilin yanvar-iyun aylarında ixrac olunan şəkər ötən ilin müvafiq dövrünə nəzərən 7.4 milyon ABŞ dolları və ya 54.4 faiz, kimya sənayesi məhsulları 48.7 milyon ABŞ dolları və ya 38.7 faiz, meyvə-tərəvəz 81.2 milyon ABŞ dolları və ya 24.3 faiz, pambıq iplik 1.8 milyon ABŞ dolları və ya 16.6 faiz, qara metallar və onlardan hazırlanan məmulatlar 5.1 milyon ABŞ dolları və ya 12.5 faiz, çay 62.5 min ABŞ dolları və ya 2 faiz, alüminium və ondan hazırlanan məmulatlar 666.8 min ABŞ dolları və ya 0.7 faiz artıb. Cari ilin ilk altı ayı ərzində aqrar məhsulların ixracı 21.9 faiz artaraq 455.2 milyon ABŞ dolları, aqrar-sənaye məhsullarının ixracı isə 7.7 faiz artaraq 145 milyon ABŞ dollarına bərabər olub. Qeyd olunan dövrdə ixrac edilmiş qeyri-neft sektoruna aid malların siyahısında pomidor (tomat) (149 milyon ABŞ dolları) birinci olub. Bu siyahıda qızıl (144 milyon ABŞ dolları) ikinci, pambıq (98.6 milyon ABŞ dolları) isə üçüncü yerdə qərarlaşıb. Rəqəmlərdən də göründüyü kimi qeyri-neft sektoru inkişaf edir. Bəs bu inkişaf davamlı ola bilərmi? Bunun üçün daha hansı addımlar atılmalıdır?

Oxu.Az bununla bağlı "Kaspi" qəzetinin məqaləsini təqdim edir.

"Sanksiyalar bizim üçün müsbət nəticə verib"

İqtisadçı Cəfər İbrahimli deyir ki, ixrac rəqəmlərinə baxdıqda, əsas diqqət çəkən aqrar və aqrar-sənaye məhsullarıdır. Onlarda daha çox artım müşahidə olunur. Bu artımları stimullaşdıran səbəblər var: "Onlardan biri dövlət dəstəyidir. Dövlət sahibkarlara uzunmüddətli güzəştli kreditlər, subsidiyalar ayırır. On ilə yaxındır daxili istehsal dəstəklənir. Rusiya bazarının mövcud vəziyyəti də artıma təsir edən amillərdəndir. Qonşu ölkəyə qarşı tətbiq olunan sanksiyalar bizim üçün müsbət nəticə verib. Artım müsbətdir və davamlı görünür. Son illərdə dövlətin dəstəyi, investisiyaların qoyulması və xarici bazarlarda məhsullarımıza olan tələbat bunu təmin edib".

C.İbrahimlinin sözlərinə görə, qeyri-neft məhsullarının ixracındakı artım müvəqqəti tendensiya deyil: "Bunun da səbəbi dəstəyin olmasıdır. Bu məhsullar illərdir ixrac olunur, bazar var, investisiyalar qoyulub. Şərtlər dəyişməsə, ixracın davamlılığı gözləniləndir. Bazarların şaxələndirilməsi üçün də işlər görülür. Azərbaycan məhsulları digər ölkələrdə tanıdılır. Həmçinin yeni ixrac müqavilələri bağlanılır. Körfəz ölkələrinə daha çox üstünlük verilir. Bunlar da qeyri-neft ixracının artım səviyyəsinin qorunub saxlanmasına kömək edir".

"İxracın davamlı olması gözləniləndir"

İqtisadçının fikrincə, aqrar sahə ilə bağlı emal sənayesini inkişaf etdirmək lazımdır. Aqrar-sənaye məhsullarının ixracının artırılması istiqamətində tədbirlərin aparılması da uzunmüddətli perspektivdə daha çox imkanlar açar: "Qızıl və digər aqrar sənayeyə aid olmayan məhsulları illərdir ixrac edirik. Xaricdə məhsullarımıza kifayət qədər ehtiyac var. Bu baxımdan gələcəkdə də ixracı şərtləndirən vəziyyət mövcuddur. Bu tipli istehsal sahələrinə kifayət qədər investisiyalar qoyulub və yetəri qədər ixrac da mövcuddur. Bu səbəbdən gələcəkdə də ixracın davamlı olması gözləniləndir. İstehsalı da artırmalıyıq. Bu zaman daxili bazarın da təminatını ödəyə bilərik".

"İxrac potensialımızı daha da artırmalıyıq"

İqtisadçı Akif Nəsirli isə qeyri-neft sektorunun hələ də zəif inkişaf etdiyi qənaətindədir: "Artım var, amma hələ ki nisbi görünür. Sektor hələ çox zəifdir. Ona görə də azacıq irəliləyiş belə faiz göstəricisində böyük görünür. Lakin bəzi məhsulların ixracında irəliləyiş var. Artımın səbəbi dövlət dəstəyidir. Digər səbəb sahibkarların daha çox cəhd göstərməsidir. Fermerlər daxili istehsalı artıraraq ixraca yönəlməyə çalışırlar".

İqtisadçı bildirib ki, bu artım müvəqqəti xarakter də daşıya bilər. Çünki qeyri-neft sektoruna dəstək zəifdir: "Bu sektorun inkişafı üçün əsaslı addımlar atılmalıdır. Bu tempi saxlamaq və artırmaq üçün fundamental dəyişikliklər aparılmalıdır. Bu sektoru da inkişaf etdirmək istəyiriksə, hər bir fermerin ucuz vəsaitə, kreditə əlçatanlığı olmalıdır. Fermerlər üçün güzəştli kreditlərin həcmi və əlçatanlığı artırılmalıdır. Amma hələ ki, bu, mümkün deyil. Azad rəqabət mühitinin yaradılmasına çalışmaq lazımdır. Sahibkarlığın qarşısında dayanan maneələr aradan qaldırılmalıdır. Əgər bunlar edilərsə, sektorun inkişafı üçün münbit şərait yarana bilər. Qısa zamanda qeyri-neft sektorundan gələn gəlirlər neft sektoru həcmində olar".

A.Nəsirli ixrac protensialımızı daha da artırmağın vacibliyindən də bəhs edib: "Daxildə məhsul bolluğu yaratmalıyıq ki, ixrac potensialımız daha da artsın. Bunun üçün də istehsal güclənməlidir. Kənd təsərrüfatı sahəsində dünya standartlarına uyğun məhsul istehsalını təmin etmək üçün işlər aparmalıyıq. Belə olduğu halda pomidoru ancaq Rusiyaya ixrac etmək məcburiyyətində qalmayacağıq. Həmçinin Avropa ölkələrinə ixracımızı inkişaf etdirə bilərik. Bunu yalnız fermerə dəstəklə əldə etmək mümkün deyil. Həm də fermerləri maarifləndirməliyik. Onlara daha orqanik məhsulların yetişdirilməsini öyrətməliyik. Bu zaman qeyri-neft sektorunu daha da inkişaf etdirmiş olarıq".