Dayanıqlı memarlıq, yaxud müasir ev necə olmalıdır? ekspertlə söhbət

Bakı, 25 aprel, Adbulla Suvar, AZƏRTAC

Evi əbəs yerə ailənin ən mühüm sosial ehtiyacı hesab etmirlər. Çünki ev təkcə daşdan və betondan ibarət bir məkan deyil, həm də hər kəsin rahatlıq və dinclik tapdığı bir ünvandır. Ömrümüzün ən xoş və unudulmaz anları da çox vaxt evlə bağlı olur.

Müasir dövrdə həyat tərzinə və ehtiyaclara uyğun çoxsaylı ev layihələri mövcuddur. Hər bir ev öz sahibinə xasdır və bir-birindən fərqlənir. Şübhəsiz ki, ev nə qədər geniş, təmirli və estetik baxımdan cəlbedici olsa, bir o qədər doğmalıq hissi və rahatlıq bəxş edir. Lakin evin gözəlliyi və funksionallığı ilk növbədə onun layihələndirilməsi və tikilişindən asılıdır. Əlbəttə, burada maddi imkanlar da böyük rol oynayır.

Son illər dəyişən memarlıq trendləri, ekoloji və enerji səmərəli yanaşmalar yeni suallar doğurur. Bu suallara cavab tapmaq üçün Azərbaycan Memarlar İttifaqının “Dayanıqlı Memarlıq” üzrə yaradıcılıq komissiyasının sədri, təcrübəli memar Fəxrəddin Verdiyevlə söhbətləşdik.AZƏRTAC müsahibəni təqdim edir.

– Fəxrəddin müəllim, əvvəlcə oxucularımıza özünüzü təqdim edin.

– Mən 2002-ci ildə Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universitetini bitirmişəm. 23 ildir bu sahədə fəaliyyət göstərirəm. Bir çox mühüm dövlət layihələrinin memarı olmuşam. Son illərdə əsas diqqətimi ekologiya baxımından dayanıqlı memarlığa yönəltmişəm və bu istiqamətdə bir sıra sertifikatlar əldə etmişəm.

– Dayanıqlı memarlıq ideyası necə formalaşıb?

– Bu anlayış ilk dəfə 1987-ci ildə BMT-nin hesabatında yer aldı. 2015-ci ildə isə BMT-nin müəyyən etdiyi 17 Dayanıqlı İnkişaf Məqsədi qəbul edildi. Dayanıqlı memarlıq həm insana, həm də təbiətə uyğun həyat şəraitinin qurulmasıdır. Bu sahədə əsas prinsiplər ekoloji, iqtisadi və sosial dayanıqlıqdır.

– Memarlığı dayanıqlı edən nədir?

-Əvvəla, bu, resurslardan rasional istifadədir, resurslar isə son nəticədə pul deməkdir. Məsələn, temperaturu saxlamayan bir ev tikmisinizsə, qışda divarlarınız və damınız vasitəsilə istilik yalnız evi deyil, həm də küçəni isidəcək. Buna görə də, belə bir evi qızdırmaq üçün daha çox enerji və pul lazımdır. Ekoloji cəhətdən dayanıqlı bir ev minimal enerji sərfiyyatı ilə isti və rahat olacaq. Eyni durum kondisioner, havalandırma, işıqlandırma kimi amillərə də aiddir. Təbii ki, istilik izolyasiyası dayanıqlığın tərkib hissələrindən biridir. Bütövlükdə, bu, günəş trayektoriyası, külək istiqaməti və bir çox digər amillər nəzərə alınmaqla, enerji və iqlim təhlilinə əsaslanan kifayət qədər mürəkkəb layihədir. Son məqsəd karbon neytral, yəni ətraf mühitə zərər verməyən binalar inşa etməkdir.

– Müasir texnologiyalar memarlığa necə təsir göstərir?

– Texnologiyalar bizə istənilən şəraitdə rahat evlər qurmaq imkanı verir. Lakin biz bu zaman ənənəvi üsulları unutmamalıyıq. Keçmişdə insanlar kondisionersiz də rahat yaşaya bilirdilər, çünki evlər düzgün istiqamətə yönəldilmişdi, havalandırma nəzərə alınmışdı.

– Müasir ev necə inşa olunmalıdır?

– Ev yerləşdiyi yerin iqlim şəraitinə uyğun olmalıdır. Rütubət, günəş, külək, səs-küy və toz kimi amillər nəzərə alınmalı, daha sonra texnologiyalar – sensorlar, avtomatlaşdırılmış sistemlər tətbiq olunmalıdır.

– Rahat və səssiz ev inşa etmək mümkündürmü?

– Əlbəttə! Bunun üçün keyfiyyətli materiallar və düzgün ventilyasiya sistemləri vacibdir. Yüksək keyfiyyətli havanı və evdə kif və rütubətin olmamasını təmin etmək üçün rütubətin yalnız küçədən gəlmədiyini başa düşməliyik. Mətbəxdə yeməyin bişirilməsi, vanna otağından istifadə edilməsi və hətta nəfəs almağımız da nəm mənbəyidir. Buna görə də, evlərdə ventilyasiya şaxtalarından istifadə etmək çox vacibdir ki, təbii havaçəkmə sayəsində evdə havanın hərəkət istiqamətini düzgün təmin edərək, evdən isti və işlənmiş nəmli havanı davamlı olaraq xaric etsin. Bu, təmiz hava axını və binaların davamlı ventilyasiyasını təmin edir. Sensorla idarə olunan klapanları ventilyasiya şaxtalarında yerləşdirsək, qışda isitməyə, yayda isə kondisionerə qənaət edən, evdən yalnız lazımi miqdarda havanı çıxaran çox qənaətcil və ağıllı texnologiyalar əldə edəcəyik. Pəncərələri açaraq evin mütəmadi havalandırılması çox vacibdir. Lakin ventilyasiya sistemindən fərqli olaraq, bunu daimi şəkildə etmək mümkün deyil. Çünki dəyişən hava şəraitinə görə pəncərələri daimi açıq saxlamaq olmur. Küçədən toz, səs-küy və ya güclü küləyin olması pəncərələrin daha az açılmasına və evdəki otaqların kifayət qədər havalandırılmamasına səbəb olur ki, bu da havanın keyfiyyətinin azalmasına gətirib çıxarır və sağlamlığımıza mənfi təsir göstərir. Eyni zamanda, pəncərələrin tez-tez açılması istilik və ya soyuqluğun itkisinə səbəb olur ki, bu da istilik və ya soyutma xərclərini artırır.

– Kiçik sahədə rahat ev tikmək üçün nələrə diqqət etməliyik?

– Təəssüf ki, biz çox vaxt otaqların pəncərələrini hansı istiqamətə yönəltməyi və evi günəşə nisbətən necə yerləşdirməyi seçə bilmirik. Torpaq sahəsi kiçik olduğuna görə, demək olar ki, əsasən evin yerləşməsi yola və qonşu evlərin yerləşməsinə bağlıdır. Mövcud şəraitə görə, böyük pəncərələrin qərb istiqamətində yerləşməsi qaçılmazdırsa, onların üzərində kölgə yaradan kiçik bir çıxıntı (koziryok) və ya talvar yerləşdirə bilərik. Bu, otağı daha sərin edəcək. Həmçinin, iqlimimizi nəzərə alaraq, ikitərəfli və ya ən azı künc havalandırması imkanını təmin etmək vacibdir. Yan fasadda bir pəncərə yerləşdirmək mümkün deyilsə, kiçik olsa da, əhəmiyyətli bir nəticə verəcək bir havalandırma pəncərəsindən (fortoçka) istifadə etməlisiniz. Şimal və qərb istiqamətində olan divarları və damı mütləq şəkildə istilik izolyasiyası ilə təmin etmək lazımdır. Sahə çox kiçik olsa belə, kürsü ətrafında rütubətə nəzarəti təmin etmək üçün hasarla ev arasında insanın keçə bildiyi qədər boşluq saxlamaq lazımdır ki, ehtiyac olduqda kiçik işlər görməyə imkan olsun.

– Sonda nə demək istərdiniz?

– Rahat və enerji cəhətdən qənaətli ev tikmək üçün mütəxəssislərin birgə işi vacibdir. Layihə internetdən götürülsə belə, onu yerin iqliminə uyğunlaşdırmadan tikmək olmaz.