Dostluq və impiçment RAKURS

Trampla münasibətlər Paşinyana problemlər gətirib

ABŞ prezidenti Donald Tramp özünün Truth Social sosial media hesabında Ermənistan və Azərbaycan liderləri Nikol Paşinyan və İlham Əliyevlə birgə fotosunu yerləşdirib. Tramp iki respublika arasında müharibənin sona çatmasına kömək etməkdən və bu “böyük liderlər və insanlarla” dostluq etməkdən şərəf duyduğunu bildirib. "Mən sülhün daha da institusionallaşdırılmasına və Üçtərəfli Sülh Emalı Sazişinin (TRIPP) həyata keçirilməsinə sadiq olduğumu bir daha təsdiq edirəm", - Paşinyan cavab verib. Əvəzində Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan impiçment təhlükəsi ilə üz-üzə qalıb. Hökumət başçısı beynəlxalq dəstək alır, amma müxalifət “milli maraqlara xəyanət etdiyi üçün” onun istefasını tələb edir. Paşinyanın rəqibləri hesab edirlər ki, o, indi hakimiyyətdən uzaqlaşdırılmasa, yayda keçiriləcək parlament seçkilərinə qədər digər cinayətlər törədəcək.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev isə öz növbəsində amerikalı həmkarını Bakı ilə Vaşinqton arasında “əbədi dostluğun və formalaşmaqda olan strateji tərəfdaşlığın memarı” adlandırıb. O, həmçinin Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh prosesinin irəliləyişində Trampın “mühüm rolunu” dərin qiymətləndirdiyini vurğulayıb.

Bu arada…

İrəvanda heç də hamı danışıqların gedişinə müsbət yanaşmır. Xüsusən də “Mənim şərəfim var” müxalifət bloku Paşinyanın gələn ilin yayında keçiriləcək parlament seçkilərinə qədər düzəlməz bir iş görə biləcəyini əsas gətirərək, onun tez bir zamanda istefasını tələb edib. Bundan başqa, müxalifət öz şikayətləri arasında “Qarabağın itirilməsi”ni, Ermənistanın ərazi bütövlüyünün pozulmasını, “Erməni Soyqırımı”nın beynəlxalq səviyyədə tanınması prosesinin pozulmasını, Bakının birtərəfli güzəştlərə getməsini, Rusiya ilə münasibətlərin pisləşməsini fakt kimi ortaya qoymağa cəhd edir.

Bununla belə, Paşinyanın impiçmenti çətin olacaq. “Mənim şərəfim var” Ermənistan parlamentində altı nəfərlə təmsil olunur və fraksiyasına 28 deputatın daxil olduğu digər müxalifət bloku “Ermənistan” onları dəstəkləməyə hazırdır. Lakin təşəbbüsün gündəliyə daxil edilməsi üçün 36, istefanın təsdiqi üçün isə 54 səs lazımdır. Politoloq Qrant Mikaelyan hesab edir ki, “Mənim şərəfim var” ən yaxşı halda öz təklifi ilə bağlı yalnız iki müstəqil deputatın iştirakı ilə parlamentdə müzakirə apara biləcək. Hakim Vətəndaş Müqaviləsi (MK) partiyası parlamentdə üçdə iki səs çoxluğuna malikdir, ona görə də Paşinyan üçün heç bir təhlükə yoxdur. Üstəlik, parlament müxalifəti çətin günlər yaşayır. Onların elektoratı mahiyyət etibarı ilə öz partiyasını yaradan Samvel Karapetyana keçib. Sosioloqların fikrincə, bu siyasi qüvvə artıq MK-dan sonra ən populyar ikinci qüvvədir.

Ekspert eyni zamanda müxalifətin məhz nədən qorxduğunu açıqlayıb. "Əvvəla, seçkilərə qədər Paşinyan Azərbaycanla sülh müqaviləsi imzalaya, ona Naxçıvana dəhliz ("Tramp yolu") verə bilər və ya Bakının xeyirinə İrəvana əlavə öhdəliklər qoya bilər. Artıq məlumdur ki, ATƏT-in Minsk Qrupu buraxılacaq, beynəlxalq qurumlar isə Azərbaycan hakimiyyətinə qarşı bütün iddialarını geri götürəcək. Bundan başqa, artıq aydındır ki, hakimiyyətin yay dalğası, həbslər Vaşinqton sammitinə hazırlıqla bağlı idi, Paşinyan əvvəlcədən etiraz aksiyaları təşkil edə bilən hər kəsi zərərsizləşdirməyə çalışdı və bunu bacardı.

Bundan başqa, Mərkəzi Bankın sədri Martin Qalstyan hökumətə ortamüddətli perspektivdə ekspansiyalı xərclərdən çəkinməyi tövsiyə edib, çünki bu, daxili tələbata təzyiqi artıra bilər, büdcə kəsiri isə artıq hədəf 4,5% əvəzinə 5,5% təşkil edir. Seçkilər öncəsi Paşinyan buna şirnikləndirilə bilər. Seçici dəstəyini təmin etmək üçün siyasətçilər tez-tez dövlət sektoru işçilərinə bonuslar paylayır və ya maaşları artırırlar. Eyni zamanda Qalstyan qeyd edib ki, ABŞ-ın “Tramp yolu” üçün ayırdığı 145 milyon dollar “kifayət qədər kiçik” məbləğdir və tikintiyə ciddi təsir göstərməyəcək. Buna baxmayaraq, o, Amerikanın maliyyələşdirməsini alqışlayıb. “Bu, o mənada müsbət qarşılanır ki, gələcəkdə blokadanın götürülməsi ilə bağlı xəbərlərin çıxması və sülh sazişinin öz məntiqi nəticəsinə çatması mümkündür ki, bu da biznes mühitini xeyli yaxşılaşdıracaq”, - Qalstyan yekunlaşdırıb.

2019-cu il sülh planında nə yazılmışdı?

Bəli, biz 2019-cu ilin iyulunda ABŞ, Fransa və Rusiyanın təqdim etdiyi və “Rusiyanın Dağlıq Qarabağa daxil olmasını” nəzərdə tutan sülh planının dərc olunmasını tələb edirik. Bunu Erməni Milli Konqresinin sədr müavini Levon Zurabyan öz Facebook səhifəsində yazıb. "Hökumət məmurlarının aldadıcılarının paradı davam edir. Onlar həyasızcasına yalan danışırlar ki, guya planda cəmi 5 rayonun qaytarılması nəzərdə tutulurdu, eyni zamanda Ermənistanın təkcə bütün Dağlıq Qarabağ və Laçın dəhlizinə (müəyyən müddətə) deyil, həm də bütün Laçın və Kəlbəcər üzərində nəzarəti saxlaması müddəası nəzərə alınmayıb.
“Nikol Paşinyan avqustun 23-də çıxışında etiraf etsə də, təklif olunan planı rədd etmədiklərini yalan danışırlar. Yalan danışırlar ki, planı xalqdan gizlətməyiblər, Paşinyan isə 2019-2020-ci illərdə hər hansı yeni danışıqlar sənədinin mövcudluğunu inkar edib. Yalan deyirlər ki, eyni sənəd 2016-cı ildən danışıqlar masasındadır, halbuki Paşinyan dövründə ona xeyli düzəliş edilib. Bütün müsahibə (Hakim Mülki Müqavilə partiyasından olan deputat Arman Yeqoyanla – red.) “nikolistlərin” şüarına çevrilmiş demaqogiya və yalandan ibarətdir. Planı dərc edin, yalançılar, dərc edin. Bu barədə sizin yalanlarınız yox, mətni”, - Zurabyan qeyd edib.

"Mitinq, yoxsa sülh şansı?

Politoloq Andranik Hovhannisyan yazır ki, Ermənistan Milli Konqresi Partiyasının sədr müavini Levon Zurabyan iqtidaryönlü deputat Arman Yeqoyanın 2019-cu il sülh planında Dağlıq Qarabağ ətrafındakı 5 rayonun yalnız Azərbaycana verilməsini nəzərdə tutması barədə iddiasını yalan adlandırıb. Zurabyan yenidən Paşinyanı 2019-cu ilin iyulunda ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrlərinin (ABŞ, Fransa və Rusiya) təklif etdiyi bütün planı dərc etməyə çağırıb. “Onlar həyasızcasına yalan danışaraq, planda yalnız beş rayonun verilməsini nəzərdə tutduğunu iddia edərək, Ermənistanın nəzarətinin nəinki Dağlıq Qarabağ və Laçın dəhlizi üzərində (müəyyən müddətə) deyil, həm də İrəvan və Bakı yekun status barədə razılığa gələnə qədər bütün Laçın və Kəlbəcər rayonları üzərində saxlanmasına məhəl qoymadan, yəni qeyri-müəyyən şəkildə yalan danışırlar”.

Belə çıxır ki, Paşinyan 2019-cu ilin iyulunda ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrlərindən Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə həlli planını alıb. Məsələni qansız həll etmək əvəzinə, bir ay sonra o, Qarabağa gedib və orada kütləvi mitinq təşkil edib və açıq şəkildə “Qarabağ Ermənistandır, nöqtə” deyib. Bu, faktiki olaraq Bakıya İrəvanı danışıqlar prosesini pozmaqda və 2020-ci ilin hərbi təcavüzünü qanuniləşdirməkdə ittiham etmək imkanı verib. Müharibənin fəlakətli nəticələrindən sonra Paşinyan Qarabağı Azərbaycanın bir hissəsi kimi tanıyıb və Ermənistan ictimaiyyətini Qarabağ hərəkatından əl çəkməyə çağırıb.

İran səfirinə əlvida…

Baş nazir Nikol Paşinyan diplomatik fəaliyyətini başa vuran İran İslam Respublikasının Ermənistan Respublikasındakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Mehdi Sobhanini qəbul edib. Nikol Paşinyan səfirə sıx əməkdaşlığa görə təşəkkür edib və Ermənistanla İran arasında bütün sahələrdə əməkdaşlığın son illər yeni səviyyəyə yüksəldiyini qeyd edib. Paşinyan Mehdi Sobhaninin bu prosesə şəxsi töhfəsini xüsusi vurğulayıb. Eyni zamanda, baş nazir ötən ay İran prezidenti Məsud Pezeşkianın Ermənistana rəsmi səfərinin ikitərəfli münasibətlərin ardıcıl inkişafı və genişlənməsinə yeni təkan verdiyinin əhəmiyyətini vurğulayıb.

Mehdi Sobhani həmçinin Ermənistan Respublikasının Baş nazirinə və hökumətinə fəal və məhsuldar dialoqa görə təşəkkür edərək, fəaliyyəti dövründə ikitərəfli əlaqələrin möhkəmləndirilməsi üçün hər cür səy göstərdiyini vurğulayıb. Səfir “Dostluq” ordeni ilə təltif olunduğuna görə minnətdarlığını bildirib və qeyd edib ki, bundan sonra da Ermənistan və İran arasında münasibətlərin dərinləşməsi və möhkəmlənməsi üçün əlindən gələni edəcək.

“Mənim şərəfim var”dan bəyanat

“Mənim şərəfim var” fraksiyası Ermənistan Milli Assambleyasına milli böhran və səmərəsiz dövlət idarəçiliyi ilə bağlı baş nazirə etimadsızlıq bəyanatı layihəsi təqdim edib. Bəyanatda xüsusilə qeyd olunur ki:

"Nikol Paşinyanın rəhbərlik etdiyi hökumət nəinki üzərinə düşən vəzifələri yerinə yetirə bilmədi, həm də dövlətin qarşısında duran çağırışlara effektiv cavab verə bilmədi, tez-tez yeni çağırışlar yaratdı. Hazırkı liderlərin hərəkətləri hakimiyyətin bütün səviyyələrində sistemli böhrana səbəb oldu. Bu siyasət Ermənistan üçün ciddi problemlər yaratdı, ölkənin gələcəyini təhlükə altına qoydu. Milli təhlükəsizlik sistemi pozulub, Ermənistanın suverenliyi, ərazi bütövlüyü, Qarabağın təhlükəsizliyi və hərbi təhdidlərin zərərsizləşdirilməsi üçün ağır nəticələrə gətirib çıxarıb.

Ermənistanın ərazi bütövlüyü ciddi şəkildə təhdid edilib. Hökumət nəinki ölkənin suveren ərazisinin mühafizəsini təmin etməyib, həm də ərazi nəzarətini bərpa etmək, işğalı faktiki olaraq qanuniləşdirmək öhdəliyindən rəsmən imtina edib. Xarici hərbi qüvvələrin Ermənistan ərazisində olmasının “mübahisəli sərhəd məsələsi” olması ilə bağlı dəfələrlə bəyanatlar Ermənistanın suverenliyini şübhə altına alır. Hökumət nəinki “Erməni Soyqırımı”nın beynəlxalq səviyyədə tanınmasını prioritet hesab etmir, hətta onun beynəlxalq səviyyədə tanınması prosesindən tamamilə imtina edib. Mövcud hakimiyyətin xarici siyasəti nəticəsində Ermənistanın beynəlxalq nüfuzuna ciddi zərbə vurulub. Nikol Paşinyan tərəfindən irəli sürülən birtərəfli güzəştlərə əsaslanan diplomatiya Azərbaycanın Ermənistana qarşı tələblərini gücləndirir və təcavüzün yenidən başlanması riskini daşıyır”.

Katolikos Papasına nə dedi?

Bütün ermənilərin katolikosu II Karekin Vatikanda Roma Papası XIV Leo ilə görüşü zamanı “Azərbaycanın işğalı altında olan Artsaxın erməni mənəvi və mədəni iris”nin məhv edilməsi təhlükəsindən danışıb. Erməni Apostol Kilsəsinin rəhbəri həmçinin Bakı həbsxanalarından “erməni hərbi əsir və girovlar”ın azad edilməsi üçün addımların atılmasının vacibliyini vurğulayıb. O, XIV Leo ilə “Artsaxdan zorla köçürülmüş ermənilər”in problemlərindən danışıb. Kilsə rəhbərləri dünyada baş verən fəlakətlərə və həyəcanverici hadisələrə, eləcə də Ermənistanın və erməni xalqının üzləşdiyi çağırışlara və sınaqlara toxunublar.

Görüş Castel Gandolfo Apostol Sarayında baş tutub. Katolikos Roma Papasını seçilməsi və 70 illik yubileyi münasibətilə təbrik edib. O, iki kilsə arasında əlaqələrin bundan sonra da eyni qardaşlıq ruhunda inkişaf edəcəyinə əminliyini ifadə edib. Patriarxlar dünyada ədalətin təbliğində və xalqlar arasında harmonik birgə yaşayışın təmin edilməsində kilsələrin missiyasının vacibliyini vurğulayıblar. Onlar insan hüquqlarının müdafiəsi, firavan və təhlükəsiz dünyanın qurulması üçün səylərin birləşdirilməsinin vacibliyini qeyd ediblər.

Bəli, erməni müxalifəti də, özünü siyasətdən ayrı tutmağı bacarmyan kilsə də ilk imkandaca Azərbaycana, xalqımıza qarşı ifrətini püskürür. Erməniləri savaşa hazırlamağın yeganə çıxış yolu olduğunu hər addımda, imkan yarandığı fürsətindəcə uca səslə, bağıraraq deyir. Azərbaycan isə Qalib ölkə kimi sülhün tərəfdarı olduğunu bəyan edir. Biz seçimimizi etmişik, bəs qarşı tərəf?

V.VƏLİYEV