Əhali arasında kredit götürənlərin sayı niyə artır? İQTİSADÇIDAN AÇIQLAMA FOTO

Son illərdə Azərbaycanda kredit götürən vətəndaşların sayı kəskin artıb. Parlament üzvlərinin açıqlamasına görə, ölkədə 3 milyona yaxın insan istehlak krediti ödəyir. Bu, əhalinin üçdə birinə yaxın hissəsini əhatə edir.

Bunun əsas səbəblərindən biri gündəlik tələbatların ödənilməsi üçün gəlirlərin yetərli olmamasıdır. İnsanlar tez-tez toy mərasimləri, bahalı əşyalar və avtomobillər üçün də kredit götürür. Sosial şəbəkələrdə nümayiş etdirilən həyat tərzi də bəzilərini borclanmağa sövq edir.

Bankların kredit şərtlərini asanlaşdırması, sənədsiz kredit verilməsi və rəqəmsal xidmətlərin genişlənməsi də borclanma dinamikasını artırır.
Bəs ailələr bu vəziyyətdən necə çıxış yolu tapa bilər?

Mövzu ilə bağlı iqtisadçı ekspert Rəşad Həsənov Avtosfe.az-a açıqlamasında bildirib ki, ümumiyyətlə götürdükdə, burada bir çox amillər prosesə təsir göstərir:

“Birincisi, məlumdur ki, bu cür şəraitdə bazar strukturu formalaşır. İkincisi, banklar — xüsusilə də istehlak kreditləri məhsulları vasitəsilə — bazarda aktiv iştirak edirlər. Rəqəmsallaşma bu istiqamətdə yeni imkanlar yaradıb və kredit kartları təcrübəsinin son illərdə geniş yayılması nəticəsində kredit borcu olan ailələrin sayı artıb.
Kredit kartlarının əlçatan olması və istehlak kreditlərinin daha rahat verilməsi borclanma səviyyəsinin artmasına səbəb olur. Bankların davranış əsaslı qiymətləndirmə mexanizmləri tətbiq etməsi də bu prosesi sürətləndirir. Bu zaman kreditin verilməsində rəsmi sənədlərin rolu azalır və vətəndaşın qaytarma qabiliyyəti digər meyarlarla ölçülür. Nəticədə banklar üçün daha geniş kreditvermə imkanları yaranır”.

Ekspert əlavə olaraq qeyd edib ki, bundan başqa, 2023-cü ildən sonra genişmiqyaslı sosial paketlərin təqdim olunmaması, yüksək inflyasiya mühiti ilə birgə əhalinin alıcılıq qabiliyyətinə mənfi təsir göstərib:

“Bu səbəbdən bir çox ailə təsərrüfatları yaranan ehtiyaclarını kredit vəsaitləri hesabına qarşılamağa üstünlük verir.

Eyni zamanda, bankların fəaliyyətini şaxələndirməsi və regionlara doğru genişlənmə siyasəti də kredit borcu olan ailə təsərrüfatlarının sayının artmasına səbəb olub”.

Sosioloq Üzeyir Şəfiyevin fikrincə, əhalinin kreditlərə müraciət dinamikasında artım müşahidə olunur:

“Parlament üzvlərindən birinin verdiyi məlumata görə, bu gün Azərbaycanda istehlak krediti götürən vətəndaşların sayı 3 milyona çatır. Bu, 11 milyonluq əhali üçün olduqca böyük rəqəmdir. İnsanlar bəzən bu kreditlərə həyatlarını qurmaq və ehtiyaclarını qarşılamaq üçün müraciət edirlər. Amma təəssüf ki, bir qisim vətəndaşlar kreditlərdən qeyri-praktik məqsədlər üçün, daha çox görüntü və təmtəraq naminə istifadə edirlər.

Məsələn, bəziləri kredit götürərək imkanlarından kənar təntənəli toy mərasimləri təşkil edir, bahalı markalı avtomobillər alır və ya gündəlik ehtiyaclarına uyğun olmayan, yüksək qiymətli məhsullara yönəlirlər. Bu isə nəticədə onları borclanma yükü altına salır. İnsanlar var ki, gəlirləri ilə həyat tərzləri arasında ciddi uyğunsuzluq yaranır və bu da onların psixoloji vəziyyətinə təsir edir. Onlar özlərini xoşbəxt hesab etmirlər, çünki qısa müddətli xoşbəxtlik üçün aldıkları borclar uzunmüddətli çətinliklər yaradır.
Bəzən insanlar sırf sosial status görüntüsü yaratmaq, dostları və sosial şəbəkələrdəki auditoriya qarşısında "xoşbəxt" görünmək üçün bu cür bahalı həyat tərzinə üstünlük verirlər. Amma unudurlar ki, bu görüntü tezliklə onların həyatını daha da ağırlaşdırır. Borcları qaytara bilmədikdə psixoloji təzyiqlə üzləşirlər, həyat keyfiyyətləri aşağı düşür, ailə münasibətləri pozulur və bəzi hallarda hətta faciəvi nəticələrə gətirib çıxarır”.

Sosioloq bildirib ki, insanlar imkanlarına uyğun həyat tərzi qurmalı, gəlirlərini düzgün idarə etməli, sosial görüntü naminə yox, real ehtiyaclarına əsaslanaraq qərar verməlidirlər:

“Sosial şəbəkələrdəki "mükəmməl" həyat görüntüləri ilə öz reallıqlarını müqayisə etməməli, hər paylaşımın arxasında fərqli reallıqların dayandığını unutmamalıdırlar. Borclanma qərarları emosional yox, rasional şəkildə, gələcəyi düşünərək verilməlidir. Yalnız bu halda sağlam maliyyə vərdişləri formalaşa və ailə rifahı qoruna bilər”.

Eltac Zülfüqaroğlu