Eşitmə məhdudiyyətli şəxslər yuxularında da işarət dili ilə danışırlar?

Yuxu — bədənin və zehnin dincəldiyi, lakin beynin hələ də aktiv qaldığı mürəkkəb bir prosesdir. Gördüyümüz yuxular bunun bariz sübutudur. Bəs heç düşünmüsünüzmü: eşitmə məhdudiyyəti olan insanlar yuxuda necə "danışırlar?” Başqa sözlə, bu şəxslər yuxularında da işarət dilindən istifadə edirlərmi?

Qaynarinfo xəbər verir ki, işarət dilinin şüursuz zehinlə necə əlaqələndiyi və bu dilin yuxu proseslərində özünü necə göstərdiyi hələ tam aydınlaşdırılmayıb. Lakin bəzi diqqətçəkən hadisə araşdırmaları və mütəxəssis fikirləri bu suala işıq tutmağa başlayır.

Eşitmə məhdudiyyətli şəxslərin yuxuda işarət dilindən istifadə edib-etmədiyinə dair elmi tədqiqatlar olduqca azdır. Lakin nadir hadisələr bu sahədə mühüm ipucları təqdim edir. Məsələn, 2017-ci ildə yayımlanan bir hadisə araşdırmasında, 71 yaşlı və ağır dərəcəli eşitmə itkisi olan bir kişi müşahidə olunub. REM (sürətli göz hərəkəti) yuxusu zamanı bu şəxsdə adətən baş verən əzələ iflici (atoniyə) yaşanmayıb və o, fiziki olaraq hərəkət etməyə davam edib. Qeyd edək ki, REM yuxusunda normalda əzələlər müvəqqəti iflic halına keçir və insan gördüyü hərəkətləri reallıqda etməz. Amma bu halda fərqli bir vəziyyət qeydə alınıb.

Tədqiqatçılar həmin şəxsin REM yuxusu zamanı əllərilə işarət dili hərəkətləri etdiyini müşahidə ediblər. Bu hərəkətləri təhlil edərək, onun yuxuda nə gördüyünü təxmin edə biliblər. Bu, işarət dilinin yuxu zamanı aktivləşə bildiyinə və şüursuz zehnin bu dildən istifadə edə bildiyinə dair əhəmiyyətli sübutlardan biridir.

Elmi məlumatlar məhdud olsa da, bəzi eşitmə məhdudiyyətli şəxslər yuxularında işarət dilindən istifadə etdiklərini bildirirlər. Onların fərdi hekayələrində adətən belə detallara rast gəlinir: yuxu zamanı əllərin hərəkət etdiyi, digər eşitmə məhdudiyyətli şəxslərlə işarət dili vasitəsilə ünsiyyət qurulduğu və ya yuxudan oyandıqda əllərinin hələ də işarət dilinə bənzər vəziyyətdə olduğu müşahidə olunur. Həmçinin bəzi şəxslərin partnyorları onların gecə boyunca əllərini hərəkət etdirdiklərini söyləyirlər. Bu cür müşahidələr, işarət dilinin yalnız kommunikasiya vasitəsi deyil, həm də dərin bir idrak prosesi ilə əlaqəli ifadə forması olduğunu düşündürür.

Mövzu ilə bağlı fikirlərini bildirən mütəxəssislərdən biri də Qoldsmits Universitetində psixologiya professoru olan Elis Qreqoridir. O, yuxu və psixopatologiya, genetik davranış nümunələri və yuxu iflici sahələrində tədqiqatlar aparır.

Qreqorinin fikrincə, işarət dili ilə şifahi dilin beyinə təsiri çox bənzərdir. Yəni yuxuda danışan insanlar olduğu kimi, işarət dili istifadə edən şəxslər də yuxu zamanı eyni idrak yollarını istifadə edə bilərlər. Bu isə işarət dilinin şüuraltı səviyyədə də aktiv ola biləcəyini göstərir.

İşarət dili uzun müddət yalnız praktik ünsiyyət vasitəsi kimi qəbul olunub, lakin onun dilçilik və neyropsixoloji aspektləri çox zaman diqqətdən kənarda qalıb. Bu səbəbdən, yuxu zamanı işarət dilinin istifadəsi ilə bağlı araşdırmalar da məhduddur. Bundan əlavə, işarət dili ilə ünsiyyətin müşahidə oluna bilməsi, lakin təhlilinin mürəkkəb olması da elmi tədqiqatların qarşısında əngəl yaradır. Bir şəxsin yuxuda əllərini hərəkət etdirməsi işarət dili ilə ünsiyyət qurduğunu göstərə bilər, lakin bu hərəkətlərin dilə aid olub-olmadığını müəyyənləşdirmək üçün dərin analizlər tələb olunur.

Nəticə olaraq, indiyədək əldə olunan sübutlar göstərir ki, eşitmə məhdudiyyətli şəxslər yuxularında və hətta yuxu zamanı fiziki olaraq da işarət dilindən istifadə edə bilərlər. REM yuxusunda müşahidə olunan dilə aid əl hərəkətləri, beynin işarət dilini şüursuz vəziyyətdə də aktiv şəkildə istifadə edə bildiyini göstərir.

Lakin bu mövzu hələ də elmi baxımdan yetərincə araşdırılmayıb. Daha çox hadisə tədqiqatı, EEG və hərəkət analizi kimi qabaqcıl texnologiyalarla aparılacaq araşdırmalar bu maraqlı sahəni daha dərindən anlamağımıza kömək edə bilər.

Aydın