Gecə baş verən təbii fəlakətlər niyə daha ölümcül olur?

Araşdırmalar göstərir ki, sel və qasırğa kimi təbii fəlakətlər gecə baş verdikdə daha ölümcül olur. 

Qaynarinfo xəbər verir ki, qaranlıq, yuxuda reflekslərin zəifləməsi və vizual təsdiqin çətinləşməsi kimi amillər müdaxiləni çətinləşdirir.

Gecə risk kəskin artır

Aparılan tədqiqatlara görə, təbii fəlakətlər gecə saatlarında daha çox insan itkisinə səbəb olur. Xüsusilə ani sel hadisələri zamanı bu risk daha da artır. 

Məlumatlara əsasən, seldən qaynaqlanan ölümlərin yarıdan çoxu gecə baş verir. Ani daşqınlar zamanı isə bu göstərici 75 faizədək yüksəlir. Təkcə sel deyil, qasırğa, fırtına və meşə yanğınları kimi digər fəlakət növləri də gecə şəraitində daha ölümcül olur.

Gecə xəbərdarlıqları daha çətin qəbul edilir

Mütəxəssislər bildirir ki, gecə saatlarında edilən xəbərdarlıqların daha az hiss edilməsi əsas səbəblərdən biridir. Villanova Universitetindən coğrafiyaçı Stefan Streder hesab edir ki, yalnız siren səsinə və ya ailə üzvündən gələn zəngə güvənmək kifayət deyil. 

Onun fikrincə, mobil şəbəkədən asılı olmayan, milli fövqəladə hallar sisteminə bağlı işləyən hava durumu radioları bu baxımdan həyati əhəmiyyət daşıyır. Bəzi ekspertlər bu cihazların gecə saat 3-də belə insanları oyadaraq hərəkətə keçirmə gücündə olduğunu vurğulayır.

Reflekslər zəif, yön tapmaq çətindir

Ancaq xəbərdarlıq edilsə belə, gecə insanların bu xəbərdarlıqlara tez reaksiya verməsi hər zaman mümkün olmur. Yuxudan oyanmaq, yön tapmaqda çətinlik, nə baş verdiyini anlamağa çalışmaq kimi faktorlar hərəkət imkanlarını azaldır. 

Bundan əlavə, qaranlıqda ətrafda nələrin baş verdiyini müşahidə etmək çətinləşir. Bəzi insanlar təhlükənin miqyasını anlamadan çölə çıxır, lakin sel və ya fırtınanın gücünü gecə vizual olaraq qiymətləndirmək demək olar ki, mümkün deyil. Bu səbəbdən bəzi sürücülər suyun səviyyəsini görmədən avtomobilləri ilə dərin daşqın sahələrinə girə bilirlər. Görünüşün məhdud olması təxliyə və xilasetmə əməliyyatlarını da ləngidir.

Sürətlə baş verən fəlakətlərdə vəziyyət daha da pisləşir

Gecə saatlarının yaratdığı əlavə risklər, xüsusilə ani və sürətlə inkişaf edən fəlakətlərdə daha qabarıq görünür. Məsələn, 4 iyul səhəri Texasın Kerr qraflığında Qvadalupe çayı cəmi 45 dəqiqədə səkkiz metr qalxmışdı. Belə hadisələrin sayı iqlim dəyişikliyi ilə artan intensiv və ani yağışlara görə çoxalmağa davam edir.

Yanğınlar üçün də gecə artıq təhlükəsiz deyil

Əvvəllər sərin hava və rütubət meşə yanğınlarının gecə zəifləməsinə səbəb olsa da, bu təbii üstünlüklər artıq təsirini itirir. 2003–2020-ci illər arasında gecə başlayan yanğınların qlobal səviyyədə 7 faiz artdığı müəyyən edilib. Bəzi yanğınlar isə səhər saatlarında daha da sürətlənə bilir. 

Los-Ancelesdə baş vermiş İton yanğını buna nümunədir. Quru bir yanvar gecəsi başlayan bu yanğında bəzi sakinlər yalnız tüstü evlərinə dolduqda və ya xilasedicilər pəncərələrə döyəndə oyana bilmişdi.

Tornado ölümləri gündüz azalır, gecə isə artır

Araşdırmalar göstərir ki, gündüz saatlarında tornado səbəbilə baş verən ölüm halları zamanla azalsa da, gecə baş verənlərdə bu meyil əksinədir. Şimali İllinoys Universitetindən fəlakət coğrafiyaçısı Volker Eşli hesab edir ki, bu vəziyyəti təkcə qaranlıqla izah etmək olmaz. Onun fikrincə, gecənin yaratdığı idrak və ətraf mühit çətinlikləri bir yerdə riski artırır.

Sadə tədbirlərlə risklər azaldıla bilər

Eşlinin fikrincə, bəzi sadə tədbirlərlə bu risklər azaltmaq mümkündür. Məsələn, hər kəsin bir hava durumu radiyosuna sahib olması və pis ssenarilər üçün əvvəlcədən plan hazırlanması həyatda qalma şansını ciddi şəkildə artırır. 

"Məlumata çatmaq üçün bir neçə vasitəniz olsun" deyən Eşli hazırlıqlı olmanın vacibliyini belə vurğulayır: "Ən güclü hortumda belə, düzgün məlumat və sürətli reaksiya ilə sağ qalmaq mümkündür".

Aydın