Icma.az
close
up
RU
Günəş sisteminin xaosundan həyatın doğuşu

Günəş sisteminin xaosundan həyatın doğuşu

Icma.az, Xalq qazeti saytına istinadən bildirir.

Astronomlar Yer və Ayın yaranmasına dair yeni model irəli sürürlər

Bəşəriyyətin ən fundamental suallarından biri – həyatın başlanğıcı – alimlərin yeni araşdırması fonunda fərqli bucaqdan dəyərləndirilir. Astrofiziklərin təklif etdiyi modelə əsasən, 4,5 milyard il əvvəl Yerə çırpılmış nəhəng kosmik obyekt – Teyya adlı hipotetik cisim – sadəcə Ayın yaranmasına səbəb olmayıb, həm də Yerə həyat üçün vacib olan kimyəvi komponentləri gətirmiş ola bilər.

Teyya: kosmosun uzaq kənarından gələn qonaq

İndiyədək mövcud nəzəriyyələrə görə, Teyya Yerə yaxın bölgədə – Venera və Marsın orbitləri arasında – yaranmış və tərkibi Yer və Ayla oxşar olmuşdur. Lakin Portuqaliyanın Lissabon Universitetindən Duarte Branko və onun beynəlxalq tədqiqat qrupu yeni bir model irəli sürərək bildirirlər ki, Teyya Günəş sisteminin kənar bölgəsində formalaşıb və daha sonra daxili planetlərlə – o cümlədən Yer ilə – toqquşma ehtimalı qazanıb.

Tədqiqatçılar sübut edirlər ki, bu göy cisminin tərkibi karbonlu xondritlərə – həyat üçün mühüm elementlər daşıyan meteoritlərə – bənzər ola bilər. Onların yaratdığı dinamik model göstərir ki, qaz nəhəngləri (Yupiter və Saturn) formalaşarkən bəzi karbonlu cisimlər daxili Günəş sisteminə yönəlib və Yerə qədər yol qət ediblər.

Simulyasiyalar: Teyya Yerə nə gətirib?

Modelə əsasən, Yerə çırpılan bu cisimlərin əksəriyyəti – 52% halda – ya tamamilə karbon mənşəli olub, ya da azı 6%-ə qədər belə materialı özündə daşıyıb. Qalan hissə isə Yer və Ayın strukturuna bənzər maddələrdən ibarət olub. Maraqlıdır ki, Veneraya aid nəticələr bənzər olsa da, Marsın kütləsi az və yerləşməsi daha uzaq olduğundan, belə toqquşmaların baş vermə ehtimalı xeyli aşağı – 1%-dən az – göstərilib.

Hesablamalara görə, Teyyanın kütləsi Yerin 1–5%-i qədər olub. Bu isə onun Yer üzərində əhəmiyyətli təsir gücünə malik olduğunu göstərir. Əsas fərziyyə ondan ibarətdir ki, bu toqquşma nəticəsində Yerə həyat üçün zəruri olan karbon, azot və digər kimyəvi komponentlər gətirilib.

Elmi nəticələr və daha böyük suallar

Yeni elmi iş hələlik Cornell University tərəfindən idarə olunan elmi məqalə arxivində (preprint server) təqdim olunub. Alimlər bildirirlər ki, bu model təkcə Ayın yaranmasını izah etməklə kifayətlənmir, həm də Yer kürəsinin ilkin kimyəvi tərkibini, onun Marsla müqayisədə niyə daha çox “həyata əlverişli” maddə ilə zəngin olduğunu da aydınlaşdırır.

Bu yanaşma, Günəş sisteminin erkən dövrlərinin dinamikasını daha dəqiq anlamağa, eləcə də həyatın başlanğıcı ilə bağlı nəzəriyyələri yenidən düşünməyə imkan yaradır.

S.ELAY

XQ

Ən son xəbərləri və yenilikləri almaq üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:105
embedMənbə:https://xalqqazeti.az
archiveBu xəbər 11 İyul 2025 16:15 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Mədəniyyət Nazirliyində yoxlamalar: 8 milyon vəsait...

12 Oktyabr 2025 08:18see311

Sebastian Lekörnünün yenicə formalaşdırılmış hökuməti parlamentdə senzura təhlükəsi ilə üz üzədir

13 Oktyabr 2025 02:05see194

Türkiyədə tarixi qərar: Türk soylular artıq vətəndaş kimi işləyə biləcək ŞƏRH

12 Oktyabr 2025 21:27see183

Rusiya pensiyaların maaşlara həqiqi nisbətini açıqlayıb...

12 Oktyabr 2025 21:16see181

Media: Pakistan ordusu Əfqanıstanla sərhəddə 19 nəzarət buraxılış məntəqəsini ələ keçirib

12 Oktyabr 2025 06:59see166

Misirdə üç Qətər diplomatı yol qəzasında həlak olub

12 Oktyabr 2025 03:23see152

Tərkibində buz olan komet Günəş sisteminə daxil olur

13 Oktyabr 2025 09:32see151

Rusiyada Türkiyə təyyarəsi ilə mikroavtobus toqquşdu

12 Oktyabr 2025 19:48see146

Hava ilə bağlı xəbərdarlıq edildi: Leysan, dolu...

12 Oktyabr 2025 17:28see136

Nigeriya millisini daşıyan təyyarə Anqolaya məcburi eniş edib

12 Oktyabr 2025 02:10see136

Taliban milyardlarla dollarlıq hərbi texnikanı ələ keçirib

12 Oktyabr 2025 02:49see134

Dünyadakı aviaşirkətlər sərnişinlər üçün qaydaları dəyişdirdi ekspertlər nədən qorxurlar?

13 Oktyabr 2025 12:50see127

“Ədalət yalnız qanunun tələbi deyil, müstəqilliyimizin də əsasını təşkil edir”

12 Oktyabr 2025 19:16see125

Ukrayna yeni raketlərlə hansı əraziləri vuracaq?

13 Oktyabr 2025 00:17see125

Təkcə gənclər yox: Yaşlılar da ölümcül dozadan ÖLÜR

12 Oktyabr 2025 17:00see125

Mingəçevirdə zirzəmidə tapılan körpə ilə əlaqədar araşdırma aparılır

12 Oktyabr 2025 11:47see124

Günün qoroskopu: daxili alovunuz kənardan sakit görünsə də

13 Oktyabr 2025 00:03see121

Səhər yeməyində yeyənin zehni açılır: Alzheymer və demans riskini azaldır

13 Oktyabr 2025 08:09see121

“Liverpul” Almaniya millisinin müdafiəçisi ilə danışıqlar aparır

12 Oktyabr 2025 08:12see120

Əxlaqsızlıq edənlər ailədən kiminsə davamçısıdır

12 Oktyabr 2025 16:34see117
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri