Hindistan Ermənistanın silah bazarında Rusiyanı əvəz edir

Ermənistan Hindistanla 2022-2023-cü illər arasında dəyəri 1,5 milyard dollardan çox olan müdafiə müqavilələri imzalayıb.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Vedomosti”nin nəzərdən keçirdiyi ölkə parlamentindəki bəyanatlara istinadla Rusiya Beynəlxalq İşlər Şurasının (RIAC) “Mövcud mərhələdə Rusiya-Ermənistan qarşılıqlı fəaliyyəti” adlı hesabatında deyilir.
Bu müddət ərzində İrəvan Hindistandan 214 mm-lik “Pinaka” reaktiv yaylım atəş sistemlərinin, 155 mm-lik ATAGS artilleriya qurğularının, ZADS pilotsuz uçuş aparatlarının, “Akaş-1S” hava hücumundan müdafiə sistemlərinin, həmçinin “Konkurs” tank əleyhinə raket komplekslərinin (Rusiya lisenziyası əsasında istehsal olunur), minaatanların və müxtəlif döyüş sursatlarının alınmasına dair bir sıra müqavilələr imzalayıb.
Hindistanın yaxın gələcəkdə “Akash-NG” orta mənzilli hava hücumundan müdafiə sistemlərini yerləşdirməsi gözlənilir.
Ermənistanın digər əsas hərbi tərəfdaşı Fransadır. İrəvan 2023-2024-cü illərdə təxminən 250 milyon dollar dəyərində silah-sursat, o cümlədən üç “GroundMaster 200” radarı, “Mistral 3” insan daşınan hava hücumundan müdafiə sistemləri və “Sezar” özüyeriyən artilleriya qurğularının alınmasına dair müqavilələr imzalayıb.
İrəvan KTMT üzrə müttəfiqi Rusiya ilə 400 milyon dollar dəyərində sonuncu müdafiə sazişini hələ 2021-ci ildə bağlayıb, lakin hələ də tam yerinə yetirilməyib, - hesabatda qeyd olunur.
Stokholm Beynəlxalq Sülh Araşdırmaları İnstitutunun (SIPRI) yazdığı kimi, 2011-2020-ci illərdə Ermənistanın silah idxalında Rusiyanın payı 94 faizə çatıb.
Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryan həmin ilin mart ayının əvvəlində Ermənistan ictimai televiziyasına müsahibəsində dediyi kimi, 2024-cü ilə qədər bu,10 faizə düşüb.
RIAC müəllifləri hesab edirlər ki, Rusiyanın Ermənistanın silah bazarında payının azalmasına səbəb Ukraynada davam edən hərbi əməliyyatlar səbəbindən tədarüklərdə yaranan çətinliklərdir.
Bundan əlavə, Ermənistan cəmiyyətində Rusiyanın imici dəyişib: dost ölkədən Ermənistan üçün “siyasi təhdidlərin” qaynaqlandığı dövlətə çevrilib. Beynəlxalq Respublikaçılar İnstitutunun (İRİ) 2023-cü ilin dekabrında keçirdiyi sorğuya əsasən, Moskva bu göstəricidə Azərbaycan və Türkiyədən sonra 3-cü yerdə qərarlaşıb. Bunun həlledici amili 2020-ci ilin payızında baş vermiş İkinci Qarabağ müharibəsində Ermənistan silahlı qüvvələrinin məğlubiyyəti, o cümlədən Ermənistan-Azərbaycan sərhədində Azərbaycan ordusu ilə sonrakı silahlı toqquşmalar olub və bu zaman Moskva İrəvanın nöqteyi-nəzərindən təmkinli reaksiya nümayiş etdirib.
Nəticədə Ermənistan rəhbərliyi Qərb dövlətləri ilə yaxınlaşma lehinə xarici əlaqələrin şaxələndirilməsi strategiyasını seçdi. 2025-ci ilin yanvarında Vaşinqtonda Ermənistan və ABŞ strateji tərəfdaşlıq haqqında xartiya imzalayıblar. Fevralda Ermənistan parlamenti respublikanın Avropa İttifaqına (Aİ) qoşulması prosesinə başlamaq üçün hökumət qanun layihəsini qəbul edib.
Bu proseslərə baxmayaraq, Rusiya Ermənistanın əsas ticarət tərəfdaşı olaraq qalır. Ermənistan Statistika Komitəsinin məlumatına görə, keçən il Cənubi Qafqaz respublikasının ticarət dövriyyəsinin 41 faizdən çoxu (12,4 milyard dollar, bunun 3,1 milyard dolları Ermənistan ixracı) Rusiya dövlətinin payına düşdüyü halda, 2023-cü ilin eyni dövründə bu, 37 faiz (7,9 milyard dollar) təşkil edib. 2022-2023-cü illər üçün toplanmış Rusiya investisiyalarının həcmi də 2 dəfə artaraq 4 milyard dollara çatıb. Bununla belə, Rusiya-Ermənistan ticarət dövriyyəsindəki əsas artım əsasən bir sıra Qərb mallarının Rusiya bazarına və Rusiya mallarının Ermənistan ərazisindən keçməklə beynəlxalq bazarlara təkrar ixracı hesabına baş verib, - RIAC-ın hesabatında deyilir.
Politoloq, Qafqaz üzrə mütəxəssis Artur Atayev hesab edir ki, Ermənistan rəhbərliyi Hindistanla hərbi-texniki əməkdaşlıq üçün çoxdan zəmin hazırlayır. Onun sözlərinə görə, bu strategiya uzunmüddətlidir və silah təchizatı mənbələrinin şaxələndirilməsinə və Ermənistanın Rusiyadan siyasi asılılığının azaldılmasına yönəlib. Bu zəncirdə olan Fransa da Rusiya silahlarının bir hissəsini əvəz etməyə çağırılır.
Atayevin sözlərinə görə, İrəvan bu sahədə Moskva ilə əlaqələri tamamilə kəsməkdə maraqlı deyil. “Rusiya üçün Ermənistanın silah bazarı böyük əhəmiyyət kəsb etmir: Rusiya ilə hərbi əməkdaşlığın davam etdirilməsi ilk növbədə Ermənistanın özü üçün vacibdir, əksinə deyil”.
Fransa və Hindistan silahları Ermənistan ordusundakı Rusiya və Sovet silah donanmasını tamamilə əvəz edə bilməyəcək, ona görə də tədarükün diversifikasiyası tendensiyası daha çox siyasi əhəmiyyət kəsb edir, - deyə İMEMO RAS-ın Mərkəzi Asiya sektorunun rəhbəri Stanislav Pritçin davam edir.
"Yeni silah hələ Ermənistanda özünü doğrultmayıb. Rusiya texnikası isə müntəzəm texniki qulluq, komponentlərin və döyüş sursatlarının tədarükü tələb edir. Erməni hərbçiləri hələ də KTMT standartlarına riayət edir və Gümrüdə Rusiya hərbi bazasının olması Moskva ilə İrəvan arasında əməkdaşlıq üçün bir bağ olaraq qalır. Ona görə də Ermənistanın silah bazarında Rusiyanın payı gec-tez bərpa olunacaq", - o izah edib.
Pritçin deyir ki, Ermənistan indiyədək Rusiyanın xarici dünya ilə ticarəti üçün tranzit nöqtəsi kimi özünə yer tuta bilib. İndiki mərhələdə Moskva və İrəvan bu əməkdaşlıq formatını saxlamaqda maraqlıdırlar; Bununla belə, anti-Rusiya sanksiyaları qaldırılarsa və ya onlardan yan keçmək üçün kanallar bağlanarsa, ticarət dövriyyəsi rəqəmləri azalacaq və çox güman ki, 2020-ci ildən əvvəlki səviyyəyə qayıdacaq.
Y. QACAR