Kreditlə yaşamaq: Düşünülmüş qərar, yoxsa son çarə?

Təzə telefon, yeni avtomobil, bahalı məişət texnikası, hətta toya paltar artıq çoxları üçün bu ehtiyaclar real gəlirə deyil, kredit limitinə bağlıdır. Azərbaycanda minlərlə insan maaşını almamışdan öncə hansı bankın borcunu ödəyəcəyini düşünür.

Bank krediti əslində qlobal iqtisadi sistemdə adi və bəzən faydalı bir mexanizmdir. Doğru planlaşdırılsa, bu mexanizm həm istehlakı tənzimləyir, həm də iqtisadiyyata dinamika gətirir. Lakin bu sistem qısa müddətli rahatlıq qarşılığında uzunmüddətli asılılıq yaradırsa, artıq kredit “alət” yox, “yük”ə çevrilir.

Əmək haqqı 800 manat olan bir şəxs 2 il müddətinə 2500 manatlıq telefon götürürsə, bu, daha çox istehlak mədəniyyəti böhranıdır. İstədiyimiz məhsula sahib olmaq üçün gözləmək istəmirik, indiki nüfuz, indiki ehtiyac, indiki görüntü sabahkı sıxıntıya qalib gəlir.

Bir çox halda insanlar real gəlirinə uyğun deyil, gözləntilərinə və cəmiyyətin təzyiqinə uyğun borc altına girir. Toy, ad günü, “uşağın ehtiyacları”, “qonşudan geri qalma” psixologiyası kredit səbəbləri arasında ilk sıralardadır.

Ən təhlükəlisi isə, insanlar artıq kreditlə yaşamağa öyrəşib. Əvvəllər borc utanılası hal idi, indi isə normaldır. Hər ay maaşın bir hissəsi əvvəlki ayın həyat tərzinə xərclənir. İrəliyə yox, geriyə yaşanır.

Burada məsələ təkcə bank sistemi və faizlər deyil. İnsanların maliyyə savadlılığı, dəyərlər sistemi və sosial təzyiqə müqaviməti də rol oynayır. Bəlkə də bizə iqtisadi yardım yox, istəməməyi öyrənmək, gözləməyi bacarmaq və görüntüyə yox, məzmuna fokuslanmaq lazımdır.

Kredit bəzən düşünülmüş qərardır. Məsələn, ev almaq, biznes qurmaq, investisiya etmək üçün. Amma əksər hallarda son çarədir. Yaşamaq üçün maaş çatmayanda, yoxsulluğu ört-basdır etmək istəyəndə və ya sadəcə başqalarının səviyyəsinə çatmaq eşqiylə öz həyatımıza yük yükləyəndə.

Leyla Mirzə, Bizimyol.info