“MAQATE ilə əməkdaşlığı dayandıra bilərik!“ İranın Ali Milli Təhlükəsizlik Şurası

"Tehran Avropanı günahlandırır, nüvə gərginliyi artır və dünya diqqətini yenidən İran üzərinə çevirir..."

İran və Avropa arasında böhran

İranın Ali Milli Təhlükəsizlik Şurası açıq şəkildə hədələyib: "Əgər Böyük Britaniya, Almaniya və Fransa davam edərsə, MAQATE ilə əməkdaşlığı dayandıra bilərik".

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "dw.com" nəşri yazıb.

Nəşr qeyd edir ki, bu xəbər sentyabrın 20-də yayılıb və beynəlxalq diqqəti bir anda Tehran üzərinə çəkib. Şuranın açıqlamasında bildirilir ki, Avropa "üçlüyü" faktiki olaraq Tehran ilə nüvə əməkdaşlığını dondurmaq istəyir. İran XİN-ə tapşırılıb ki, milli maraqları qorumaq üçün bütün danışıqları davam etdirsin. Lakin ton sərtdir: Tehran geri addım atmaq niyyətində deyil.

BMT Təhlükəsizlik Şurasında sanksiya gərginliyi

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasında sentyabrın 19-da keçirilən səsvermə İran üçün soyuq duş effekti yaradıb. 9 ölkə - ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa və digərləri İrana qarşı sanksiyaların ləğvini rədd edib, yalnız Çin, Rusiya, Pakistan və Əlcəzair lehinə səs verib.

Bu o deməkdir ki, əgər yaxın günlərdə Tehran və Qərb arasında ciddi irəliləyiş olmazsa, sanksiyalar sentyabrın 28-də yenidən bərpa olunacaq. Bu, dünya siyasətində gərginliyi artıran bir an olaraq qalır.

"Snapback" mexanizmi və Avropanın tələbi

Avqust ayında Böyük Britaniya, Almaniya və Fransa "snapback" mexanizmini - BMT sanksiyalarının 30 gün ərzində mərhələli bərpasını işə salıb. Onların əsas arqumenti belədir: İran uranın zənginləşdirilmə öhdəliyini yerinə yetirmir. Hazırda danışıqlar gedir, amma hələlik heç bir tərəfdən ciddi kompromis yoxdur. BMT Baş Assambleyasının sessiyası yaxınlaşır və dünyanın diqqəti yenidən Nyu-Yorka yönələcək.

Nüvə sazişinin kölgəsi

Xatırladaq ki, 2015-ci ildə İran və altı böyük dövlət nüvə proqramı ilə bağlı tarixi razılaşma əldə edib: nüvə fəaliyyəti məhdudlaşır, sanksiyalar aradan qalxır. Lakin 2018-ci ildə ABŞ birtərəfli qaydada razılaşmadan çıxıb və yeni məhdudiyyətlər tətbiq edilib. 

Bu qərardan sonra Tehran mərhələli şəkildə öhdəliklərini pozub və nüvə zənginləşdirməsini bərpa edib. ABŞ rəsmilərinin hesablamalarına görə, İran artıq sazişdə nəzərdə tutulan həddi dörd dəfə aşır. Tehran isə israr edir: nüvə proqramı hərbi məqsədlər üçün deyil.

Gərginlik yüksəlir

İranın sərt tonu, Avropanın tələbi və BMT-nin mövqeyi bir araya gələndə dünyada yeni bir nüvə böhranı riski yaranır. Bu vəziyyət həm regionda, həm də qlobal səviyyədə gərginliyi artırır və beynəlxalq ictimaiyyəti diqqətli olmağa çağırır.