Media kimlərəsə yox, ictimai maraqlara xidmət etməlidir

Yeganə HACIYEVA,
Mətbuat Şurası İdarə Heyətinin üzvü

Ən yeni tarixdə medianın mövzu diapazonu bir qədər də genişlənərək cəmiyyətlə dövlət qurumları arasında əlaqələrin qurulması, maraqlar toqquşmasından yaranan münaqişələrin transformasiyası və ya həlli yollarının işıqlandırılması ilə yekunlaşmır. Bu gün media həm də daxili ehtiyacların xarici siyasət və beynəlxalq müstəvilərdə əsaslandırılması ilə lokal və regional təhlükəsizlikdə iştirak edir.

Media dünya siyasətinə təsir göstərən qeyri-hökumət aktoru kimi yerli və milli auditoriya ilə məhdudlaşmır və qlobal səviyyədə təsirli vasitə kimi çıxış edir. Media həm də daxili və xarici ictimaiyyətin məlumatlandırılması, vətəndaşların manipulyasiyası və beyin yuması, cəmiyyətlərdə yad stereotiplərin formalaşdırılması, kənar ideologiyanın ixrac olunması, bir sözlə, ictimai şüurun dəyişməsi üçün sistemli fəaliyyət göstərir.

Yenilənən dünyada media kənar maraqların müdafiəçisi, yeni ideologiyaların ixracatçısı kimi də geniş kütlələrə yeni, texnoloji diqqətcəlbetmə metodları ilə təsir edə bilir. Cəmiyyətlərə yeni siyasi istiqamətlər inteqrasiyalar və meyillər kimi sırınır. Bu proses dünyanın bütün yerlərində, regional spesifikalar və fərqliliklər əlavə olunmaqla, eyni ssenari və metodlarla keçirilir.

İnternet resursları artıq çoxdan, sadəcə, informasiya daşıyıcısı olmaqdan çıxıb, ünsiyyət formasına, cəmiyyətin mövcudluğuna, onun ayrı-ayrı hissələrini birləşdirən zəruri platformaya transformasiya olunub. Bu platforma isə bu gün həm də cəmiyyət və dövlət arasında kommunikasiyanın təməlini təşkil edir. Kommunikasiya texnologiyaları və infrastrukturları kimi internet resursları da artıq cəmiyyətdə özünəməxsus sosial institutlardır.

Bu gün bütün dünyada sosial institutlar ictimai və mədəni təkamülün siyasi və təhlükəsizlik aspektlərini qabardır, belə qərarları təftiş edir, bəzən təhlükəli ssenariləri qabartmaqla gərginlik və qorxu xofu yaradır, çıxış yolları təqdim edir və s. Artıq bütün dünyada internet infrastrukturları kənar təsir ruporu və platforması rolunu oynayır.

Məsələn, maraqlı ölkələrdə 24 saat dayanmayan əks-təbliğatla “narazı kütlə” formalaşdırılır. Ardınca bu qıcıqlandırılmış kütlənin narazı enerjisi yönləndirilməklə, yad, gerçəkliyə heç bir dəxli olmayan psevdoreallıq formalaşdırılır və s. Azərbaycana qarşı bu sistem fəal tətbiq olunur.

Son illər ölkədə media institutları və infrastrukturlarının maliyyə hesabatlığı, şəffaf fəaliyyəti üçün mütərəqqi qanunvericilik normaları müəyyənləşdirilib. Bu təşəbbüslər öncə ölkədə qeyri-şəffaf şərtlərlə kənar maraq təmsilçisi olan media təsisatları və onların kənar himayəçilərinin planlarını pozdu. Zaman-zaman media təsisatlarının fəaliyyət çərçivəsindən kənara çıxan hallar haqqında məlumatlar yayılır.

Məsələn, Qərb mərkəzlərindən gələn sifarişlər əsasında fəaliyyət qurmaq, agressiv gündəlik formalaşdırmaq, kənar maraqlara xidmət edən şəxsləri fəallaşdırmaq xüsusilə diqqət çəkir. Ümumiyyətlə, post-sovet ölkələrinin hamısında olduğu kimi, Azərbaycanda da belə şəbəkələrin Qərb ölkələrinin səfirliklərindən təlimatlar alması, bunun müqabilində qrantlara cəlb olunması təcrübəsi mövcuddur. Burada məqsəd həm də qrant və qeyri-qanuni maliyyələşmə ilə həyata keçirilən aktivlərin “nəticələri” olaraq “Azərbaycanda söz azadlığı və demokratiyanın olmaması”na dair tezisi dəstəkləyəcək proseslərə rəvac verməkdir.

Davamlı olaraq bu şəbəkələr Azərbaycanda yaşayan etnik azlıqları “milli azadlıq hərəkatı”na təşviq edən çağrışlar yayır. Bu, əslində, Azərbaycan dövlətinin bütövlüyünə, təhlükəsizliyinə təhdid olan separatizm çağırışlarıdır.

Aprel döyüşləri zamanı, 44 günlük müharibə günlərində, Xankəndidə antiterror tədbirləri keçiriləndə, Azərbaycan əsgəri təcəvüzkar düşmən ordusunun gülləsinə tuş gələndə də belə media təsisatlarında cəmiyyəti çaşdırmağa yönəlik təbliğat yazıları və çaşdırıci məlumatlar ixrac və tiraj olunurdu.

Azərbaycanda bu şəbəkə strateji gərginlik olan məqamlarda ölkəmiz əleyhinə uydurma materiallar istehsal edir və tirajlayır.

Belə media təsisatlarının əsas məqsədləri, sadəcə, cəmiyyətin sabitliyini və dövlət monolitliyini zədələmək, milli maraqlar ətrafında xalq-dövlət birliyini sarsıtmaqdır. Onlar Azərbaycanı beynəlxalq müstəvidə gözdən salmağa hesablanmış saxta mənbələr, böhtanlar hazırlayırlar.

Bu çirkli mənbələr daha sonra beynəlxalq platformalarda ant-Azərbaycan təşəbbüslərdə istifadə olunan materiallara çevrilir.