Polşa ədəbiyyatının ən erotik əsərlərini yaradan şair Onun şeirlərinin tərcüməsi niyə mümkünsüz hesab olunurdu?

5 noyabr tanınmış polyak şair Boleslav Lesmyanın doğum günüdür.

Kulis.az bu münasibətlə onun həyatı və yaradıcılığı ilə bağlı materialı təqdim edir.

Boleslav Lesmyan Polşanın ən orijinal və görkəmli şairlərindən biri hesab olunur.

O, simvolizm və ekspressionizmi Polşa ədəbiyyatına gətirən ilk sənətkarlardandır və sonradan Polşa Ədəbiyyat Akademiyasının üzvü seçilmişdi.

Yaşadığı dövrdə yaradıcılığı o qədər də geniş tanınmasa da, bu gün Lesmyan XX əsr Polşa poeziyasının ən böyük ustalarından biri kimi qəbul edilir.

Lesmyan 1877-ci ildə Varşavada, rus imperiyasına tabe olan Polşa ərazisində ziyalı yəhudi ailəsində doğulub. Uşaqlıq və gənclik illərini Kiyevdə keçirib, orada Müqəddəs Vladimir Universitetinin hüquq fakültəsini bitirib.

1901-ci ildə Varşavaya qayıdaraq rəssam Zofya Xilinska ilə evlənib. Daha sonra Münhen və Paris də daxil olmaqla bir sıra Avropa şəhərlərinə səyahət edib, xüsusilə fransız modernistlərindən güclü təsirlənib.

Varşavaya qayıtdıqdan sonra eksperimental “İncəsənət Teatrı”nın təsisçilərindən biri olub, həmçinin “Ximera” adlı ədəbi jurnalın nəşrində iştirak edib.

Bu dövrdə onun ən yaxın dostlarından biri Polşa modernizminin tanınmış simalarından Zenon Jeno Prjesmitski idi.

1918–1934-cü illər arasında Lesmyan əvvəlcə Hrubyeşuv şəhərində notarius, daha sonra Zamoşçda vəkil kimi çalışıb. Bu illər onun yaradıcılığının ən məhsuldar dövrü sayılır.

“Çayır” (1920) və “Kölgəli içki” (1936) adlı ən məşhur kitablarını da məhz bu illərdə yazıb. 1933-cü ildə Polşa Ədəbiyyat Akademiyasının daimi üzvü seçildi, iki il sonra isə Varşavaya qayıdaraq ömrünün son illərini burada keçirib. 1937-ci ildə vəfat edən şair, bir çox görkəmli sənətçi və dövlət xadimləri kimi Varşavanın Povonzki qəbiristanlığında dəfn olunub.

Lesmyanın ailə həyatı da maraqlıdır. Onun və Zofya Xilinskanın iki qızı vardı. Qızlarından biri – Vanda sonradan ingilis səyahətçi və yazıçı Denis Hills ilə evlənib.

Bu evlilikdən dünyaya gələn Gillian Hills sonralar aktrisa və müğənni kimi tanınıb. Lesmyan eyni zamanda gənc Polşa hərəkatının tanınmış nümayəndəsi Antoni Lanqe və məşhur uşaq şairi Yan Brjexvanın da əmisi oğlu idi.

Lesmyanın poetik üslubu Polşa oxucuları üçün unikal və dərhal tanınan bir fenomendir. Onun şeirləri adətən fantastik, nağılvari mühitdə — Polşa folklorunun varlıqları, təbiət ruhları, mifik qəhrəmanların yaşadığı aləmdə baş verir.

Bu aləmdə insanlar çox vaxt təbiət və mədəniyyət arasında sıxılıb, mənəvi cəhətdən “yarımçıq” varlıqlardır.

Lesmyana görə, yalnız şairlər bu iki dünyanın arasında yaşamağı bacaran, həm təbiətə, həm də mədəniyyətə eyni dərəcədə mənsub “ilk insanlığın” varisləridir.

Lesmyan Polşa dilinin söz yaradıcılığı imkanlarına heyran idi və onun poeziyası saysız-hesabsız neologizmlərlə zəngindir. Bu üslub sonralar “lesmyanizm” adını aldı.

Şair yeni sözlər yaratmaq üçün dilin ön və son şəkilçilərini, xüsusən də “yoxluq” bildirən prefiksləri (məsələn, bez-, nie- kimi) məharətlə işlədirdi.

Bu cür dil oyunları onun şeirlərini çoxqatlı, melodik, amma tərcümə baxımından demək olar ki, mümkünsüz bir hala gətirirdi.

Boleslav Lesmyan Polşa ədəbiyyatının ən orijinal erotik şeirlər yazan şairlərindən biri kimi də tanınır. Onun poetik dili həm xalq mahnılarının ritm və melodiyasını, həm də dərin metafizik düşüncələri birləşdirir.

Şairin yaradıcılığı, bəzən “müasir insanın ruhunun təbiətlə dialoqu” kimi də xarakterizə olunur.

Lesmyanın əsas kitabları arasında “Susam nağılları” (1913), “Dənizçi Sindbadın macəraları” (1913), “Çayır” (1920), “Kölgəli içki” (1936), ölümündən sonra nəşr olunan “Meşə hadisələri” (1938), “Polşa nağılları” (1956), “Dəli skripkaçı” (1985), “Ayın ertəsi” (1987) və “Ölümdən sonra adətlərin pozulması” (1998) kimi əsərlər yer alır.

Boleslav Lesmyan təkcə Polşa poeziyasının deyil, ümumilikdə Avropa modernizminin ən maraqlı səsidir. Onun dili – sözlərlə sehr yaradan, reallıqla xəyalın sərhədində oynayan bir dil idi.

Və bu gün, ölümündən onilliklər keçməsinə baxmayaraq, Lesmyanın poeziyası hələ də oxucunu insanın mahiyyəti, təbiətin sirri və sözün sehrli gücü üzərində düşünməyə vadar edir.