Putin və Pezeşkianın sirli susqunluğu

Rusiya və İran arasında strateji tərəfdaşlıq haqqında müqavilənin 2024-cü ilin sonunda imzalanmas gözlənilsə də, yenidən təxirə salınıb.

Məlumata görə, İran Prezidenti Məsud Pezeşkian dekabr ayı üçün Moskvaya səfəri öz iş qrafikinə daxil etməyib. Bu barədə Rusiya Prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov məlumat verib. O qeyd edib ki, səfərə hazırlıq davam edir, lakin dəqiq tarix hələ müəyyənləşməyib.

Görüşün təxirə salınmasının səbəblərinə gəldikdə, müqavilənin oktyabr ayında Kazanda keçirilmiş BRICS sammiti çərçivəsində imzalanması nəzərdə tutulurdu. Lakin İran tərəfi bu sənədin prezidentin Moskvaya rəsmi səfəri çərçivəsində imzalanmasını tələb etmişdi. Bununla yanaşı, analitiklərin fikrincə, bu qərar Tehranın Qərblə dialoqa can atması ilə bağlı geosiyasi manevrlərlə əlaqələndirilə bilər.

İqtisadi sanksiyalar İrana ciddi məhdudiyyətlər yaradıb. Rusiya ilə tərəfdaşlığın güclənməsi isə Qərb ölkələrində narahatlıqla qarşılanır. Belə bir müqavilənin imzalanması Tehranın ABŞ və Avropa İttifaqı ilə mümkün razılaşma şansını azalda bilər.

Lakin İran tərəfi müqavilənin imzalanmasına maneələrin olmadığını bildirir.  Rusiyanın İrandakı səfiri Kazim Calali daha əvvəl qeyd edib ki, müqavilə tam hazırdır və reallaşmasını gözləyir.

Digər bölgələrdəki geosiyasi gərginlik fonunda Rusiya və İran üçün əsas problem Suriyadakı vəziyyətin kəskinləşməsidir. Əvvəllər Moskva və Tehranın dəstəyi sayəsində ölkənin böyük hissəsində hakimiyyətini qoruyub saxlayan Prezident Bəşər Əsədin mövqeləri son zamanlar yenidən zəifləyib.
Çətinliklər Rusiyanın resurslarını Ukrayna istiqamətinə yönəltməsi və İranda İsraillə gərginlik səbəbindən "HƏMAS" və "Hizbullah" qruplaşmalarına qarşı mübarizə aparılmasından qaynaqlanır. Belə şəraitdə Moskva və Tehranın əsas vəzifəsi Əsəd rejimini qorumaq və silahlı müxalifət qruplarının Dəməşqə doğru irəliləməsinin qarşısını almaqdır.

Regionu dəyişdirəcək görüş

Dekabrın 2-də Vladimir Putin Məsud Pezeşkianla telefon danışığı aparıb. Tərəflər Suriyadakı vəziyyəti müzakirə edərək, Suriya hakimiyyətinin ölkənin suverenliyini və ərazi bütövlüyünü bərpa etmək istiqamətindəki addımlarına dəstək ifadə ediblər. Həmçinin, regionda sabitliyin təmin olunması üçün birgə səylərin vacibliyi vurğulanıb.

Dekabrın 1-də Suriya Prezidenti Bəşər Əsəd Dəməşqdə İranın xarici işlər naziri Abbas Araqçi ilə görüşüb. Suriya lideri ölkə ərazisində terrorizmlə mübarizəni davam etdirmək niyyətini təsdiqləyib, İran tərəfi isə Dəməşqə hərtərəfli dəstək verməyə hazır olduğunu bildirib.

Rusiya və İran arasında strateji müqavilənin imzalanmasındakı gecikmə Tehranın Moskva ilə əlaqələri möhkəmləndirmək və eyni zamanda, Qərblə dialoqa can atmaq arasında balans qurmağa çalışdığını göstərir.

Rəsmi şəxslərin bildirdiyinə görə, Rusiya və İran arasında əməkdaşlıq davam edəcək. Bu, xüsusilə Suriya böhranının həlli kimi əsas məsələlərdə olacaq. Liderlərin növbəti görüş yerinə və tarixinə dair məlumat hələ açıqlanmasa da, bu görüşün nəticələrinin Yaxın Şərq regionunun gələcəyinə əhəmiyyətli təsir göstərəcəyi aydındır.

“Bu sənəd hər iki tərəfə öhdəliklər də yükləyir”

Rusiyalı politoloq Vitali Arkov “Cümhuriyət” qəzetinə açıqlamasında bildirib ki, Rusiya və İran arasındakı münasibətləri ümumilikdə hörmətli, konstruktiv və dinamik şəkildə inkişaf edən kimi xarakterizə etmək olar. Əldə edilənləri möhkəmləndirmək və yeni imkanlar hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq haqqında müqavilənin imzalanması ilə mümkün olacaq:

"Ancaq anlamaq lazımdır ki, bu sənəd hər iki tərəfə öhdəliklər də yükləyir. Əgər Moskva müəyyən riskləri qəbul etməyə hazırdırsa, açıq şəkildə İİR ilə tərəfdaşlığın yeni aspektləri bu riskləri perspektivdə kompensasiya edə bilər. Tehran isə artıq bu mərhələdə belə manevrlər etməyə çalışır.

İran və Rusiya arasında hələ də ciddi fikir ayrılıqları ola bilər. Onlardan bəziləri Cənubi Qafqazda müşahidə olunur. İran və Rusiyanın regionda nəqliyyat kommunikasiyalarının inkişafına və həmçinin Azərbaycanla Ermənistan arasında qüvvələr balansının formalaşmasına baxışları üst-üstə düşmür.

Moskva və Ankaranın geniş əməkdaşlığı İranın makroregionda liderliyini bərpa etmək planlarına ziddir. Xəzərin istifadəsi, Suriya problemləri və hətta "Şimal-Cənub" beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi ilə bağlı fikir ayrılıqları mövcuddur.

Bundan əlavə, ehtimal etmək olar ki, Tehran ABŞ-də Donald Trampın yenidən prezident seçilməsindən sonra gözləmə mövqeyi tutub. Bir tərəfdən, Tramp İranla bağlı kifayət qədər sərt mövqe nümayiş etdirir. Respublikaçılar Partiyası Səudiyyə Ərəbistanı və bir sıra digər sünni monarxiyaları ilə, həmçinin İsraillə tarixi yaxın əlaqələri ilə tanınır. Digər tərəfdən, Moskva və Vaşinqton Ukrayna münaqişəsini həll etməyənə qədər İranın Rusiya ilə sıx əməkdaşlığını rəsmi şəkildə təsdiqləmək Tehranın problemlərini daha da artıra bilər. Nəzərə alaq ki, hərbi sahə də daxil olmaqla, bu əlaqələr artıq sirr deyil.

Tehranın Moskvanın Əl-Riyadla yaxınlaşmasına kifayət qədər həssas yanaşdığı da diqqətəlayiqdir. Diplomatik münasibətlər bərpa edilsə də, Səudiyyə Ərəbistanı ilə İran arasındakı gərginlik qalmaqdadır. Bu gərginliyin kökündə həm Yaxın Şərqdə liderlik uğrunda qədim rəqabət, həm də nisbətən yeni səbəblər – Yəməndə husilərə İranın hərtərəfli dəstəyi dayanır”.

“Rusiya "ilişib””

"Niyə Moskva və Tehran Suriyada susur?" sualına cavab verən politoloq qeyd edib ki, əslində onlar susmur və yaxın günlərdə Tehranın təşəbbüsü ilə Rusiya Prezidenti Vladimir Putin ilə İran Prezidenti Məsum Pezeşkian arasında telefon danışığı baş tutub. Bu danışığın əsas mövzularından biri də Suriyadakı vəziyyətin gərginləşməsi olub:

"Rusiya Hərbi Kosmik Qüvvələri Suriyanın Ərəb Ordusuna dəstək verir, Hələb və İdlib əyalətlərində "Cəbhət ən-Nusra" terror qruplaşmasının bazalarına və digər döyüşçülərin yığıncaqlarına zərbələr endirir. Öz növbəsində, İran artıq Suriyada hərbi mövcudluğunu gücləndirib. Onun üçün vacib nəqliyyat-logistika mərkəzi olan Humsun süqutuna və döyüşçülərin Suriya-Livan sərhədinə nəzarəti ələ keçirməsinə imkan verməmək mühümdür. Belə olarsa, Livanda "Hizbullah" hərakatının təminat dəhlizi bağlanacaq. Bu halda İsrail demək olar ki, atəşkəsi pozacaq.

Vacib məqam odur ki, Rusiya hazırda Ukraynadakı münaqişədə ciddi şəkildə "ilişib" və Kremlin yaxın qələbəsi onun üçün prioritet əhəmiyyət daşıyır. Buna görə də Suriya problemi təbii olaraq ikinci plana keçib. Görünən odur ki, Suriya Ərəb Respublikasında hərbi əməliyyatları yenidən alovlandıran destruktiv qüvvələr bundan istifadə edib".

Səbinə Uğur
“Cebheinfo.az”

Bizi Telegramda izləyin

Problemlərinizi bizə yazın, şahidi olduğunuz hadisələri çəkib göndərin